آفات برنج و روش های کنترل آنها

🔷🔷 مقدمه

برنج یکی از محصولات پرمصرف به عنوان غذای انسان‌ها در دنیا به شمار می‌رود و در بسیاری از کشورها به عنوان قوت قالب، یعنی اصلی‌ترین غذای روزانه مردمان آن کشور محسوب می‌شود. در کشور ایران برنج از جایگاه بسیار مهمی در بین مردم برخوردار است و می‌توان گفت که غذای اصلی اکثر مردم ایران در کنار نان، برنج می‌باشد. ارقام گوناگونی از برنج در ایران و در استان‌های گوناگون از جمله استان گیلان، مازندران، گلستان، اصفهان، فارس، چهارمحال و بختیاری، ایلام و خوزستان کشت می‌شود. برنج در طول فصل رشد خود ممکن است به آفات و بیماری‌های گوناگونی دچار شود که شناسایی به موقع و کنترل با اثربخشی بالای آنها می‌تواند از بروز خسارات بیشتر به مزارع برنج جلوگیری کند.

 🔻🔻🔻🔻🔻
یکی از راهبردهای مهم در کنترل آفات برنج، شناسایی به موقع آنها توسط کشاورزان است. علائم اولیه‌ای که آفات برنج روی این محصول ایجاد می‌کنند می‌توانند بسیار مهم باشد و سبب تسریع انجام روش‌های مدیریتی در خصوص آنها شود که در نتیجه خسارت وارده به محصول را نیز بسیار کمتر می‌کند.

🔑چرا گیاه برنج یک محصول مهم است؟

به جرات می‌توان گفت که حدود ۵۰ درصد مردم جهان، برنج را به عنوان غذای اصلی مصرف می‌کنند. به خصوص در کشورهای آسیایی و آفریقایی این موضوع مشهودتر است. کشورهای چین، هند، بنگلادش، تایلند، پاکستان و کامبوج از جمله کشورهایی هستند که بیشترین میزان تولید برنج در دنیا را به خود اختصاص داده اند و در مجموع سالانه چیزی حدود ۸۰۰ میلیون تن برنج تولید می‌کنند.
در ایران نیز علاقه غذایی اکثر مردم به سمت برنج است و در فرهنگ غذایی اصیل ایرانی برنج پخته شده تحت عنوان پلو و چلو از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. میزان تولید برنج در ایران کمتر از تقاضای برنج در کشور است و در نتیجه هر ساله چیزی حدود ۲ میلیون تن برنج از کشورهای دیگر به داخل ایران وارد می‌شود و مابقی نیاز برنج کشور از استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، اصفهان، فارس، چهارمحال و بختیاری، ایلام و خوزستان تامین می‌گردد.
با توضیحات بالا مشخص است که برنج یک محصول استراتژیک برای تامین غذای مردم است و هرگونه آفت و یا بیماری می‌تواند این امنیت غذایی را بر هم بزند.
آفات برنج به جرات مهم‌ترین عوامل خسارت زا به برنج به شمار می‌آیند که در این مقاله با مهم‌ترین آنها آشنا خواهید شد و روش‌های مدیریت آنها را خواهید آموخت.

🔑ساقه خوار نواری برنج 

این آفت با نام علمی Chilo suppressalis مهمترین آفت برنج در دنیا است. حشرات بالغ این آفت به رنگ صورتی روشن تا قهوه ای روشن و به شکل شب پره هایی کشیده و به طول 2 تا 3 سانتی متر هستند. خسارت این آفت مربوط به سنین لاروی است. این آفت طی دو مرحله به برنج خسارت وارد می کند. مرحله اول قبل از پنجه زنی بوده که این آفت در نسل اول خود به مریستم داخلی بوته‌ها حمله کرده و باعث توقف رشد و کوتوله ماندن بوته‌ها می‌شود. همچنین ممکن است برگ‌های جانبی زیادی از بوته‌ها خارج شده و بوته حالت طبیعی خود را از دست بدهد. مرحله دوم خسارت همراه با بروز نسل دوم این آفت است که در این مرحله لاروهای ساقه‌خوار نواری برنج به ساقه برنج‌ها حمله کرده و باعث پوک شدن یا سرسفیدی خوشه‌های برنج می‌شود که در واقع این مرحله اصلی‌ترین مرحله خسارت این آفت به شمار می آید.
برای مدیریت این آفت بایستی شخم مناسب زمین انجام شود تا بقایای باقیمانده از سال پیش به صورت کامل در زمین دفن شوند. وجین بوته‌های آلوده به صورت دستی نیز یکی از راهکارهای غیر شیمیایی برای کاهش آلودگی به این آفت است. همچنین آفتاب دهی به شالی پس از برداشت باعث می‌شود جمعیت این آفت پس از برداشت کاهش پیدا کند. مبارزه با علف های هرز اطراف مزارع نیز در کنترل این آفت بسیار مهم هستند؛ چراکه این آفت ممکن است از این علف ها به عنوان میزبان دوم استفاده و یا روی آنها زمستان گذرانی کند.
انواع روش‌های بیولوژیک مانند استفاده از حشرات شکارگر، انواع عنکبوت‌ها و قارچ‌های کنترل کننده بیولوژیک می‌تواند راهکار مناسبی برای جلوگیری از بروز این آفت باشد. استفاده از سمومی مانند فیپرونیل گرانول و کلرپیریفوس گرانول نیز باعث می‌شود تا جمعیت این آفت به خصوص در نسل اول به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند.

🔑شب پره ساقه خوار صورتی 

این حشره با نام علمی Sesamia inferens بسیار شبیه آفت ساقه خوار نواری بوده اما جثه کوچتری دارد و لاروهای آن به رنگ صورتی است. این آفت همانند آفت ساقه‌خوار نواری برنج به داخل ساقه حمله کرده و با تغذیه از بافت ساقه باعث عارضه سرسفیدی در بوته‌های بالغ و مرگ مریستم میانی در بوته‌های جوان می‌شود.
روش‌های کنترلی این آفت دقیقاً مانند مواردی است که برای آفت ساقه‌خوار نواری برنج قید شده است.

🔑پروانه تک نقطه‌ای برنج                  

این آفت انتشار جهانی داشته و در اکثر نقاط برنج کاری دنیا دیده می‌شود. نام علمی این آفت Cirphis unipuncta است که افراد بالغ شب پره هایی با اندازه کوچک، شاخک‌های نخی شکل و بال‌هایی به رنگ خاکستری تا قهوه‌ای هستند. این حشره تخم‌های خود را به صورت ردیفی در زیر برگ برنج می‌گذارند. لاروها به رنگ سبز زیتونی بوده که دو نوار طولی روشن بر روی بدن آنها قابل مشاهده است و اندازه این لاروها تا ۴۰ میلیمتر نیز گزارش شده است. این لاروها می‌توانند از تمام اندام هوایی گیاه در تمامی مراحل رشدی تغذیه کنند. بر اثر تغذیه این آفت از بوته‌های برنج حجم برگ‌ها کمتر شده و یا در هنگام بلوغ ممکن است باعث افتادن خوشه‌ها بر روی زمین شوند. در آلودگی‌های بالا به این آفت، خسارت سنگینی متوجه مزرعه خواهد شد.
مدیریت علف‌های هرز یکی از کلیدهای مبارزه با این آفت به شمار می‌آید. همچنین انتخاب نشا سالم و ارقام مقاوم به این آفت از جمله مواردی است که باعث کاهش خسارت این حشره به مزارع می‌شود. همزمان با بروز اولین نشانه‌های آلودگی می‌توان از سمومی مانند سایپرمترین، کلرپیرفوس و یا دلتامترین جهت مبارزه با این آفت استفاده کرد.

🔑مگس خزانه برنج 

این آفت با نام علمی Ephydra afghanica به صورت اختصاصی به نشاها در خزانه حمله می‌کند. این آفت در زمان لاروی خود به نشاهای موجود در خزانه و بیشتر از ناحیه مریستم و طوقه گیاه حمله ور شده و با تغذیه از آن باعث ضعف و یا زردی بوته‌ها می‌شود. در ادامه ممکن است که بوته‌ها قهوه‌ای شده و ظاهر پوسیده به خود بگیرند. این آفت معمولاً در خارج از خزانه خسارت چندانی وارد نمی‌کند. در آلودگی‌های وسیع ممکن است کل خزانه دچار زردی شود و نشاها قابلیت کشت خود را از دست بدهند.
برای مبارزه با این آفت نیز می‌توان از سموم فسفره مانند سایپرمترین، دلتامترین و یا سم تری کلروفن استفاده کرد.

🔑سرخرطومی ریشه برنج                  

این حشره با نام علمی Hydronomus sinuaticollis به شکل سوسک‌های کوچکی هستند که در هر مرحله می‌توانند از برنج تغذیه کنند. حشرات بالغ از پارانشیم برگ و همچنین از پای طوقه بوته تغذیه و آنها را ضعیف می‌کند. خسارت اصلی این آفت مربوط به دوره لاروی آنها است که می‌تواند به شدت از مغز ساقه در نواحی پایینی و خود ریشه تغذیه کنند و باعث ایجاد کوتاهی و یا حتی خشکی بوته‌ها شوند. این آفت به خصوص در سال‌هایی که بارندگی بیشتر است با شدت بیشتری ظهور پیدا می‌کند.
برای مبارزه با این آفت بهتر است از شخم قبل و بعد از کاشت برنج استفاده شود. همچنین مدیریت علف‌های هرز، رعایت تناوب زراعی با محصولات جالیزی و آیش گذاری زمین باعث می‌شود تا به شکل چشمگیری جمعیت این آفت کاهش پیدا کند. استفاده از سموم فسفره نیز برای کاهش جمعیت این آفت در خاک بسیار موثر است.

🔑زنجرک سبز برنج 

 این آفت با نام علمی Cicadella viridis نیز یکی از آفات با خطر کم در مزارع برنج است که در ایران در مناطق شمالی یافت می شود. این آفت حشره ای سبز رنگ به اندازه کمتر از یک سانتی متر و با بال های مثلثی و ناودانی شکل است. خسارت این آفت به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم می باشد. در حالت مستقیم این حشره با فرو بردن اندام نیشی شکل خود داخل بافت برگ باعث ایجاد لکه‌های کوچک زرد تا قهوه‌ای رنگ بر روی برگ‌ها می‌شود. اما در حالت غیر مستقیم که احتمال بروز کمتری دارد، این حشره می‌تواند باعث انتقال برخی از ویروس‌های خطرناک به برنج شود و در این صورت خسارت بسیار شدیدتری را ایجاد کند. برای جلوگیری از بروز این آفت در جمعیت‌های بالا می‌توان از انواع سموم فسفره برای کاهش جمعیت آفت استفاده کرد.

🔑انواع ملخ 

ملخ‌ها آفات عمومی هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از گیاهان حمله کنند. برنج نیز از این قاعده مستثنی نیست و به خصوص در زمان‌هایی که ملخ‌ها در فاز مهاجری و گله‌ای خود هستند می‌توانند خسارت شدیدی از حمله آنها ببینند. ملخ‌ها از تمامی اندام‌های گیاهی تغذیه کرده و می‌توانند یک بوته را به طور کامل از بین ببرند. برای مبارزه با ملخ‌ها در صورتی که آلودگی به شکل مقطعی و موضعی باشد می‌توان از سمومی مانند دلتامترین استفاده کرد.

🔑 آبدزدک

این حشره نیز یک آفت عمومی بوده ما می‌تواند از ساقه و طوقه برنج تغذیه کند و همچنین با ایجاد دالان‌هایی در بین کرت‌های شالیزار می‌تواند باعث از دست رفتن آب و یا تنش آبی موقت به بوته‌های برنج شود. استفاده از طعمه‌های آلوده مانند سبوس برنج آلوده به سموم فسفره و یا سم متالدهید می‌تواند در کاهش جمعیت آبدزدک ها در مزارع موثر باشد.

🔑کنه برنج 

 Tetranychus harti نام علمی این آفت است. این آفت در مزارع خسارت چندانی نداشته اما در شرایط آزمایشگاهی می‌تواند لکه‌های کوچک زرد رنگ یا نقاط نکروز شده بر روی برگ‌ها ایجاد کند و از آنجایی که خسارت چندانی ندارد نیازی به مبارزه با آن نیست.

🔑نتیجه‌گیری

آفات گوناگونی می‌توانند به برنج به عنوان یکی از محصولات مهم کشاورزی حمله کنند. شناسایی به موقع این آفات به کشاورز اجازه می‌دهد تا بتواند با راندمان بالاتری نسبت به مدیریت این آفات اقدام کند. در برخی موارد میزان خسارت ناشی از این آفات به حدی زیاد است که برداشت محصول از مزارع توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (از طریق این لینک فرم درخواست مشاوره) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴