نقش عنصر مس در گیاه و انواع کودهای مسی

🔷🔷 مقدمه

عنصر مس با نماد علمی Cu اولین عنصر فلز می باشد که توسط انسان کشف و از حدود ده هزار سال قبل تاکنون در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه مس یکی از فلزات پرمصرف در بخش های مختلف صنعت و اقتصادی بخصوص صنعت برق و الکترونیک می باشد. ایران یکی از کشورهای مهم دارنده معادن بزرگ مس در جهان می باشد و گذشتگان ما از ظرف مسی به جهت خاصیت ضد قارچی و باکتریایی این فلز برای نگه داری و خوردن غذا و نوشیدنی استفاده می کردند.

استفاده از مس در بخش کشاورزی نیز سابقه طولانی دارد و می توان بیان کرد که ترکیبات مسی از جمله قدیمترین ترکیبات قارچ کشی می باشد که توسط انسان در کشاورزی مورد استفاده قرار گرفت. در قرن نوزدهم باغداران فرانسوی از ترکیب آهک و سولفات مس (بردو) برای کنترل بیماری قارچی در تاکستان استفاده می کردند.

 🔻🔻🔻🔻🔻

🔑نقش عنصر مس در گیاه

مس یکی ار عناصر کم مصرف در گیاه می باشد اما در فرآیند های مهم فیزیولوژیکی گیاه نقش دارد. در گیاهان عنصر مس به عنوان کاتالیزور عمل کرده و موجب فعال شدن آنزیم‌ها جهت رشد و نمو  بهتر گیاه می‌شود. سیستم‌های آنزیمی اکسیداز – کاتالاز و آنزیم‌هایی دخیل در سنتز لیگنین برای فعالیت خود به این عنصر نیاز دارند. همچنین عنصر مس در تولید کلروفیل، کلروپلاست و واکنش‌های انتقال الکترون، فرایند فتوسنتز گیاهان،، تنفس گیاه و متابولیسم کربوهیدرات‌ها و پروتئین ها نیز نقش مهمی ایفا می کند. عنصر مس با دخیل بودن در بیوسنتز و فعالیت اتیلن به عنوان ‏هورمون رسیدگی میوه‌ها، در رنگ پذیری و رسیدگی میوه ها نیز نقش موثری دارد.

عنصر مس جز عناصر غیرپویا (غیر متحرک) در گیاه می باشد از اینرو کمبود این عنصر ابتدا در برگ های جوان نمایان می شود. فرم قابل جذب مس در خاک بصورت یون کاتیون دو ظرفیتی ‏Cu ⁺² بوده و  یونهای مس به شکل کمپلکس با سایر ترکیبات قابل جذب می‌باشند. بطور کلی عنصر مس در خاک ها با اسیدیته بالا (قلیایی) و آهکی به سختی و یا غیر قابل جذب برای گیاهان می باشد از اینرو استفاده از مس در ترکیبات سولفاته موجب افزایش راندمان جذب این عنصر توسط گیاه می شود. مقدار بهینه عنصر مس در گیاهان 5-20 ppm می باشد.

گیاهان از نظر حساسیت به کمبود عنصر مس متفاوت می باشند. گیاهانی از قبیل کاهو، پیاز، یونجه، یولاف، گندم و درخنتان میوه بیشترین حساسیت، گیاهان توت فرنگی ، کلم، شبدر، کرفس، تربچه، خیار، گوجه فرنگی و سیب حساسیت متوسط و گیاهان چاودار، سویا، نخود، لوبیا، چمن و انگور کمترین حساسیت را به کمبود عنصر مس دارند.

با توجه به اینکه خاک اغلب مناطق کشاورزی ایران بصورت قلیایی و آهکی می باشد راندمان جذب مس در این نوع خاک ها بسیار کم بوده و اصلاح خاک با ترکیبات مانند اسید انفوریک، اسید فسفریک و گوگرد می تواند موجب افزایش جذب مس توسط گیاه شود. 

🔑علائم کمبود مس در گیاهان

در برگ درختان میوه کمبود مس بصورت لکه های زرد رنگ در پهنه سبز تیره برگ ها نمایان می شود که می تواند به پلاسیدگی برگ های انتهای و ریزش آنها منجر شود. همچنین کمبود مس در درختان می تواند باعث عصایی شدن سرشاخه ها گردد. در مرکبات کمبود مس ممکن است بصورت مرگ جوانه انتهایی، رگبرگ‌ها چروکیده و ظهور صمغ روی میوه و ترک خوردگی پوست نمایان شود. در بسیاری از گیاهان کمبود مس در خاک باعث پیچ خوردگی، چروگیدگی و خشک شدن برگها، کاهش اندازه برگ ها، نکروز مرسیستم انتهای، کاهش رشد شاخه ها و روشن شدن رنگ گل ها می شود. در غلات بخصوص گندم کمبود مس موجب چروکیده و زرد شدن برگ‌ها، سوختگي نوك برگ‌ها، کوچک شدن خوشه‌ها و عدم تشکیل دانه در انتهای خوشه می شود.

عواملی که موجب کمبود مس در گیاهان می شود:

🔻 آهکی و قلیایی بودن خاک

🔻 مصرف بیش از حد کود نیتروژن دار

🔻 خاک های شنی

🔻 وجود درصد بالای فسفر و پتاسیم در خاک

🔑خطر مسمومیت مس

همانطور که اشاره شد گیاهان به مقدار کم به مس نیاز دارند و بطور کلی عنصر مس یه عنصر سمی و بیوساید می باشد و استفاده از آن به مقدار زیاد یا بی رویه می تواند موجب مسمومیت در گیاه و حتی مسمومیت موجودات و جانوران دیگر شود. علائم ناشی از مسمومیت مس در گیاهان می تواند بصورت سیاه رنگ شدن و ترک خوردی میوه، محدود شدن رشد ریشه، سوزاندن نوک ریشه، نکروز و قهوه ای شدن و ریزش برگها ظاهر گردد.

🔑انواع کود های مس

در کنار اصلاح خاک از نظر کاهش اسیدیته خاک، کاهش درصد آهک استفاده از کود های حاوی مس در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه بصورت آبیاری یا محلولپاشی تاثیر بسزایی در تامین و رفع کمبود این عنصر در گیاه دارد. انواع متنوعی از کود های حاوی عنصر مس تولید و به بازار عرضه می شود که عبارتند از :

🔻 سولفات مس

🔻 کود کلاته مس مایع و پودری

کود سولفات مس (کود سولفات مس پرینوا) یا کات کبود ترکیب پودری به رنگ آبی و فاقد بو است که می توان به عنوان کود برای تامین عنصر مس مورد نیاز گیاه به مقدار 15 تا 25 کیلو در هکتار در آب آبیاری در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه استفاده کرد. همچنین ترکیب سولفات مس با آهک تحت نام ترکیب بردو به عنوان یک قارچ کش و باکتری کش در مورد استفاده قرار می گیرد.

سولفات مس علاوه بر کشاورزی کاربردهای ‏مختلف دیگر در زمینه‌های صنعتی، شیمی و طبی نیز دارد که برای مثال از سولفات مس به عنوان محافظ و نگهدارنده چوب ها در مقابل پوسیدگی و آفت زدگی، به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده در صنعت دامپزشکی و از بین بردن عفونت‌های قارچی در انسان‌ها، برای جلوگیری از رشد جلبک‌ها در مخازن آب و استخرها، برای کنترل نرم‌تنان در اسکله و نیز در صنعت رنگرزی، دباغی استفاده می شود.

نوع دیگر کود حاوی مس بصورت کود کلاته مس پودری (کود کلاته مس پرینوا) و مایع (فسفیمکس مس) بصورت محلول پاشی با غلظت یک در هزار مورد استفاده قرار می گیرد که علاوه بر تامین عنصر مس در گیاه موجب افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری های گیاهی و به عنوان یک قارچکش می تواند موثر باشد.

🔑نتیجه‌گیری

عنصر مس یکی از عناصر کم مصرف در گیاه بوده که نقش مهمی در فرآیندهای مهم گیاه دارد. جذب عنصر مس توسط گیاه در خاک های قلیایی و آهکی بسیار محدود می باشد که استفاده از کود های حاوی مس مانند سولفات مس یا کود کلاته مس در کنار اصلاح خاک تاثیر چشمگیری در تامین و رفع کمبود این عنصر در گیاه خواهد داشت.

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (از طریق این لینک فرم درخواست مشاوره) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴