اردیبهشت 1400

مقدمه

گلخانه داران و تولید کنندگان محصولات گلخانه ای اغلب نگران هزینه های مدیریت آفات و عوامل بیماری زا هستند. بهداشت و ضدعفونی مناسب گلخانه یکی از اصلی ترین موارد در کاهش هزینه های کنترل آفات و بیماری ها و بهبود رشد گیاه است.
وقت و هزینه برای بهداشت و ضدعفونی کردن گلخانه بسیار کمتر از هزینه های مکرر برای کاربرد سموم دفع آفات و بیماری هاست و در نتیجه کاهش ضرر و زیان محصولات را به همراه دارد. البته در نگاه اول ممکن است فوراً متوجه مزایای آن نشوید، اما ضدعفونی کردن گلخانه با برنامه ریزی و طولانی مدت باعث صرفه جویی در هزینه و وقت شما خواهد شود.
در این مقاله در مورد روش های کلی حفظ یک گلخانه تمیز و سودآور بحث می کنیم.

برخی از تولیدکنندگان برای ضدعفونی و تمیز کردن گلخانه از بقایای فصل قبلی کشت، تا فصل جدید کشت منتظر می مانند. بهتر است در اسرع وقت تمیزکاری انجام شود تا محل های زمستان گذران برای آفات از بین بروند و جمعیت آن ها قبل از فصل کشت کاهش یابد. پیشگیری از آفات بسیار آسان تر از کنترل آن هاست.

برای ضدعفونی گلخانه در ابتدا به مدیریت گلخانه نیاز هست چرا که حشرات و عوامل بیماری زا در همه جا وجود دارند و ممکن است به راحتی وارد گلخانه ها شوند. در طی رشد یک محصول، جلبک ها در سطوح مرطوب تجمع یافته و پناهگاه قارچ ها و حشرات می شوند. همین طور شناسایی آفات و عوامل بیماری زا، مشکلات و درک آنچه می توان انجام داد تا حضور آن ها در گلخانه کاهش یابد هم بسیار مهم هست. همچنین شناخت محل تجمع آنها مانند کف و نیمکت ها و سکوهای کار، علف های هرز، ابزارآلات، ظروف و سایر تجهیزات، زباله ها، لباس های کار و گیاهان جدیدی که برای کشت جدید وارد گلخانه می شوند، نقش دارند.

کف و سکوها

کف گلخانه منبع اصلی آفات و بیماری هاست که می توانند به راحتی برای مدت طولانی در خاک و بقایا زنده بمانند مانده و به راحتی بسیاری از این عوامل توسط آبیاری و تماس ریشه ها با خاک به گیاهان رشد داده شده منتقل شوند.
در صورت امکان، اطمینان حاصل کنید که کف گلخانه حاوی خاک یا بقایای گیاهان نباشد. کف بتنی یا سنگریزه ترجیح داده می شود. کف با ورقه های پلاستیکی نیز مفید است ولی باید مرتباً تغییر داده شود. باید تمرکز تولید کننده بر جلوگیری ورود آفات و عوامل بیماری زا باشد. همچنین از بین بردن بلافاصله علف های هرز از کف گلخانه و خارج کردن آن ها و شستشوی مرتب زمین گلخانه نیز توصیه می شود. بذرها را در مکانی جدا از گلخانه اصلی کشت و نشا کنید.استفاده از سکوهای بلند راهی آسان برای کاهش آلودگی از کف گلخانه است. گرچه ممکن است گران تر باشند ولی راحت تر تمیز می شوند از نیمکت های چوبی نیز می توان استفاده کرد اما تمیز کردن چوب به سختی انجام می شود و عوامل بیماری زا را در خود به راحتی جای می دهد.
برای ضدعفونی، آب به تنهایی کافی نیست به خاطر همین می توانید از مواد شیمیایی مانند آب ژاول یا همان مایع سفید کننده 6 تا 10 درصد (روی فلزات خورندگی دارد)، محصولات حاوی آمونیوم کواترنر، متیل بروماید و آب اکسیژنه استفاده کنید که به طور موثری باکتری ها، قارچ ها و جلبک ها را از بین می برند. دی اکسید کلر محصول دیگری است که به طور موثری سطوح را تمیز می کند، دی اکسید کلر و یا کلروپیکرین (گاز اشک آور) نیز سموم گازی هستند، بنابراین می توانند به تمام منافذ وارد شده و ضدعفونی را انجام دهد. همچنین اسید سولفوریک برای از بین بردن رسوبات جلبک ها، خاک و آب بسیار مناسب است. پراستیک اسید (معروف به پرسیدین) نیز یکی از ضدعفونی کننده های مناسب و بیوساید(زنده کش) برای گلخانه ها است.
برای ضدعفونی از بالا و سقف گلخانه شروع کنید و به سمت پایین حرکت کنید و تمام دیوارها و ساختارهای داخلی (برآمدگی های پنجره، لوله ها و اتصالات) را تمیز کنید. (همیشه از وسایل محافظتی مناسب استفاده کنید و هنگام استفاده از هرگونه مواد ضدعفونی کننده، برچسب محصول را ببینید).

علف های هرز

منبع دیگر عوامل بیماری زا و آفات هستند علف های هرز در داخل و خارج از گلخانه رشد می کنند و که می تواند بیماری ها و حشرات را در خود جای دهند. علف های هرز ممکن است با دست حذف شوند ولی بسیاری از علف های هرز به سرعت رشد می کنند، بنابراین کنترل آنها دشوار است و فقط با روش های شیمیایی که ساده تر و موثرترند کنترل می شوند مانند استفاده از علف کش های گلایفوزیت، تری فلورالین و یا پاراکوات. برای کنترل علف های هرز خارج از از گلخانه هم بلافاصله اقدام کنید اما قبل از استفاده مطمئن باشید که دهانه های گلخانه بسته هستند و تا از آسیب رساندن به گیاهان داخل گلخانه جلوگیری کنید.

لباس های کار

مراقب باشید وقتی وارد گلخانه می شوید خاک و بقایایی به کفش و چکمه های شما چسبیده که می توانند منبع دیگری از عوامل بیماری زا و حشرات باشد. بدین منظور برای حذف آن ها برس و شیلنگ های پرفشار در خارج از ورودی گلخانه قرار دهید، همچنین می توانید مکانی ویژه ایجاد کنید که هنگام ورود به گلخانه کفش و چکمه را ضد عفونی می کند(حمام پا).

ابزارآلات، ظروف و سایر تجهیزات

به طور مرتب وسایل و تجهیزات را با آب و صابون تمیز کنید. اتانول (70 درصد) هم برای ضدعفونی کردن ابزارها بسیار موثر است و مانع از گسترش بسیاری از عوامل بیماری زای مهم گیاهی مانند ویروس ها و باکتری ها بین گیاهان می شوند. اگر درگذشته با بیماری هایی مانند فوزاریوم، پیتیوم و رایزوکتونیا مواجه بوده اید باید از گلدان ها، ظروف و بسترهای جدید استفاده کنید و هرگز بستر یا خاکی را که دارای این بیماری هاست در گلخانه ذخیره نکنید و دنبال ضدعفونی کردن آن هم نباشید چرا که هزینه هایش چندین برابر استفاده از خرید بستر جدید خواهد شد.

زباله ها

سطل های زباله می توانند عوامل بیماری زا و آفات را در خود جای دهند همیشه آن ها را از گلخانه دور نگه دارید. از بین بردن خاک و گیاه دور ریخته شده هم بسیار مهم است. سطل ها باید یک درب محکم داشته و خوب بسته شوند و آن ها را روزانه تخلیه و بعد کاملا تمیز و ضدعفونی کنید.

گیاهان جدید برای کشت

گیاهان جدید راه های بسیار مهمی برای ورود آفات به گلخانه شما هستند و محموله های گیاهی را که به نظر می رسد دارای آفات و علائم آسیب دیده هستند یا خیر، برگردانید و از کشت آنها خوداری کنید. کلیه پرسنل گلخانه را آموزش دهید تا بیماری و حشرات را تشخیص دهند. همچنین می توانید گیاهان یا بافت های مشکوک را برای مرسین کشت ارسال کنید تا آفت و بیماری های آن ها تحت نظر متخصصین ما در آزمایشگاه تشخیص داده شوند. پس از ضدعفونی کردن تمام گلخانه، تمام دریچه ها و درها را ببندید و اجازه دهید دمای گلخانه به مدت چند روز به دمای 45 درجه سانتی گراد برسد چرا که این دما می تواند به طور موثری جمعیت آفت و بیماری ها را کاهش دهد.

جمع بندی و نکات

گلخانه داران و تولید کنندگان محصولات گلخانه ای اغلب نگران هزینه های مدیریت آفات و عوامل بیماری زا هستند. این دستورالعمل ها باید با برنامه زمانبندی شده و با توجه به جزئیات انجام شوند و هنگامی که به طور موثر و مداوم استفاده شوند، مزایای آن ها مشهود خواهد شد. یک گلخانه تمیز منجر به گیاهان سالم، و گیاهان سالم منجر به تولیدکنندگانی شاد می شود.
1. سکوها، گلدان ها و سینی ها باید نو یا ضد عفونی شوند. سکوهای چوبی می توانند منبعی برای بیماری های پوسیدگی ریشه و آلودگی حشرات باشند. جلبک هایی که روی سطح چوب رشد می کنند، محیط
2. ایده آلی را برای قارچ های و حشرات هستند. عوامل بیماری زای گیاهی مانند پیتیوم می توانند درون چوب رشد کنند و گیاهان را آلوده سازند.
3. سکوها را ترجیحاً با متریال غیر متخلخل مانند ورق های فلزی یا بتن ایجاد کنید تا ضدعفونی بهتر صورت گیرد.
4. ایستگاه های شستشو برای شستن دست و پا را در ورودی هر گلخانه، ایجاد کنید.
5. به حیوانات اهلی و خانگی اجازه ورود به گلخانه را ندهید.
6. برای جلوگیری از آلودگی لوله های آبیاری آنها را در سطحی بالاتر از کف گلخانه تعبیه کنید.
7. بسترهای کشت را در یک منطقه تمیز و سر پوشیده نگه دارید.
8. از حمل مواد گیاهی به صورت باز در داخل گلخانه خودداری کنید.
9. از تجمع گلدان های کثیف، بسترهای کشت قدیمی یا بقایای گیاهی خودداری کنید.
10. اطمینان حاصل کنید که سطل های زباله در گلخانه به صورت دربسته پوشانده شده است تا حشرات و بیماری های قارچی به محصولات منتقل نشود.
11. علف های هرز داخل و خارج از محیط گلخانه را در اسرع وقت از بین ببرید.

نویسنده: دکترحسین گل افروز
دکتری تخصصی قارچ شناسی گیاهی
h.golafrouz@gmail.com
متخصص گیاهپزشکی، احداث و نگه داری باغ و فضای سبز