سرکه

مقدمه …

انگور یا مو Grapes گیاهی بصورت درختچه ای می باشد که میوه های خوشه ای با حبه های گرد تا بیضوی به رنگ سفید، زرد، سیاه، سبز و شیرین، آبدار و گوشتی دارد که می تواند دانه دار و بی دانه باشد. در باغاتی که درختچه انگور کشت می شود موستان، تاکستان و زرستان نیز می گویند. انگور جزء اولین درختان میوه ای می باشد که توسط انسان پرورش داده شد و اسم این درخت در اغلب کتب دینی و کتب اسطوره ای آورده شده است. میوه انگور علاوه تازه خوری بصورت فرآوری مانند کشمش، سرکه، شیره  و شراب سایر فرآورده ها استفاده می شود. از مهمترین شهر های تولید کننده مرغوب انگور در ایران می توان به ملایر، ارومیه، قوچان، کاشمر، تاکستان، ابهر اشاره کرد، به گونه ای که شهر ملایر به عنوان شهر جهانی انگور در سازمان فائو (FAO) به ثیت رسیده است. درختچه انگور بیش از 2 هزار رقم Cultivar دارد و از جمله ارقام متداول و معروف آن در ایران می توان ارقام بی دانه سفید، بی دانه قرمز، کندوری، شانی، یاقوتی، سیاه، عسگری سفید/قرمز، لعل، سلطانی، کونکورد، فخری، تامکورد، حاجی عباسی، قندهاری نام برد. استفاده از ارقام مناسب و سازگار با شرایط آب و هوایی، انتخاب محل احداث باغ مناسب با شرایط اکولوژیکی مورد نیاز انگور، خاک حاصلخیز با زهکشی مناسب و تغذیه کامل انگور با برنامه کودهی دقیق منجر به  تولید محصولی با کیفیت و کمیت عالی می گردد. هرس درست درختچه انگور مهمترین عملیات باغی در تاکستان می باشد که تاثیر بسیاری در کمیت و کیفیت محصولی تولیدی دارد. در ادامه آشنایی با انواع هرس درختچه مو و نحوه هرس انگور با ما باشید.

همانطور که اشاره شد گیاه انگور در واقع درختچه ای رونده روی زمین یا روی داربست می باشد. انگور برای رشد خود به دمای 15 تا 30 درجه سانتی گراد و نور کامل آفتاب با خاک لومی یا شنی غنی با زهکشی مناسب نیاز دارد. تراکم کشت درختچه مو در تاکستان بسته به نوع رقم متفاوت بوده و فاصله درختچه مو از هم 2 تا 4 متر و فاصله ردیف ها نیز می تواند 2 تا 4 متر در نظر گرفت. از نظر نیاز آبی برخی از ارقام انگور بصورت دیم Dryland farming در کوهپایه ها کشت می شود و بطور عمومی درختچه انگور هر 5 تا 7 روز بایستی آبیاری شود. تکثیر درختچه انگور به وسیله قلمه صورت می گیرد که در فصل بهار قلمه ها از شاخه ای یکساله تهیه شده و در خزانه کشت می شود و حدود یک تا دو سال بعد از ریشه دهی به زمین احداث تاکستان منتقل می شود. تغذیه درختچه انگور بایستی با برنامه کودهی متناسب با آن و با توجه به آزمایش خاک (برای آزمایش خاک با ما تماس بگیر) تاکستان صورت گیرد. در میان عملیات باغی جهت مراقبت از درختان میوه نحوه هرس درختچه مو از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

نحوه هرس درخت مو

درختچه مو از هرس پذیرترین درختان میوه بوده و بطور کلی هرس نقش ویژه ای در عملیات باغی پرورش انگور دارد و هرس مناسب موجب برقراری تعادل بین ریشه و اندام هوایی گیاه برای تولید محصول با کیفیت می گردد. هرس درختچه انگور هر ساله انجام می شود و حدود 70 تا 80 درصد شاخه های درخت هرسال مورد هرس قرار می گیرد. بطور کلی هدف از هرس فرم دهی مناسب به درختچه انگور، توزیع یکنواخت جوانه های بارده در کل گیاه، تنظیم توازن باردهی و افزایش عمر درختچه می باشد.

هرس خشک و سبز

هرس درختچه مو براساس فصل در دو مرحله زمستان (هرس خشک) و تابستان (هرس سبز) صورت می گیرد. هرس خشک در فصل زمستان و هنگام خواب برای حذف شاخه ها مسن، بیمار، جوانه غیر بارده و فرم دهی کلی درختچه صورت می گیرد. درحالی که هرس سبز در فصل در تابستان تکمیل کننده هرس زمستانه بود و موجب توزیع یکنواخت عناصر غذایی در کل گیاه می گردد.

هرس فرم دهی و باردهی

هرس خشک درختچه مو به منظور هرس فرم دهی و باردهی صورت می گیرد. انگور از سن چهار سالگی شروع به باردهی می کند و در سن 10 سالگی به اوج باردهی خود می رسد، بنابراین هرس درختچه مو تا سه سالگی به عنوان هرس فرم دهی تلقی می گردد که در طول این سه سال، هرس فرم دهی موجب شکل گیری کلی درختچه و تربیت تنه و شاخه های اصلی درخت می گردد. در درختچه انگوری که بصورت سیستم داربستی تربیت شده اند بیش از 15 نوع هرس فرم دهی ازجمله تک یا دو گردونی، تک یا  دو قله ای، ریلی، چنگگی، جامی، سایه بانی، هنری اسکات Henry Scott وجود دارد.  

هرس باردهی درختچه مو از سال چهارم و پس از فرم گیری و تعیین تنه و شاخه های اصلی درختچه هرسال به منظور تولید حداکثر میوه در سال، افزایش عمر درخت و تامین شاخه های و جوانه های باردهی سال پیشرو صورت می گیرد. بهترین زمان هرس باردهی در طول فصل پاییز و زمستان بستگی به شرایط آب و هوایی و منطقه تاکستان می باشد، زمانی که درختچه مو کاملا در خواب زمستانه هستند. در مناطقی که زمستان سرد و طولانی دارند مانند قزوین، ابهر، ارومیه پس از رفع خطر سرمازدگی در اواخر اسفند ماه و در مناطقی که زمستان ملایم دارند از پاییز تا زمستان هرس انجام می شود.

چندین نکته مهم در هرس باردهی این است که:

🔆 در زمان هرس باردهی، درختچه مو بایستی کاملا در خواب زمستانه باشند.

🔆🔆 کمیت و کیفیت محصول انگور به توزیع جوانه های باردهی برروی قسمت های مختلف درختچه بستگی دارد نه تعداد جوانه های باردهی.

🔆🔆🔆 جوانه های باردهی درختچه مو بر روی شاخه های یکساله می باشد و درصورتی که این شاخه ها روی شاخه دو یا چند ساله باشد میزان محصول بیشتر خواهد بود.

🔆🔆🔆🔆 بسته به رقم انگور جوانه های بارده می تواند در بخش های مختلف (بخش تحتانی تا انتها) شاخه یکساله باشد، از اینرو هنگام هرس باید به این نکته توجه کرد.

🔆🔆🔆🔆🔆 شاخه های مسن (5 تا 8 ساله) بتدریج تاثیر خود در باردهی جوانه ها از دست می دهند بنابراین در هنگام هرس با توجه به تناسب شاخه های یک ساله و چند ساله یتدریح بایستی شاخه های مسن حذف و شاخه های جوان جایگزین آنها شود.

انواع هرس باردهی درخت مو

هرس باردهی درختان مو براساس رقم، منطقه تاکستان و نوع فرم دهی می تواند متفاوت باشد. بطور کلی هرس باردهی درختچه مو براساس شدت آن به سه صورت هرس کوتاه، هرس بلند و هرس مختلط صورت می گیرد.

🚦 در هرس کوتاه (شدید) بخش اعظمی از شاخه یکساله حذف شده و 2 تا 3 جوانه باردهی تحتانی حفظ می گردد که موجب تولید شاخه های قوی و محصول کم و مرغوبیتر و درصد بالا قند می گردد. هرس کوتاه در مورد رقم های مانند رقم انگور کشمشی با درصد بالا قند و یا رقم عسگری که جوانه های بارده در بخش تحتانی شاخه های یکساله قرار داد انجام می گیرد. همچنین این نوع هرس بیشتر برای درختچه های ضعیف، بیمار و آفت زده، مسن و درختچه دیم و کاشته شده در دامنه های شیب دار صورت می گیرد.

🚦 🚦 در هرس بلند (خفیف) 7 تا 8 جوانه باردهی بر روی شاخه یکساله حفظ می گردد که موجب بلندتر شدن شاخه و افزایش شاخه و برگ درختچه مو، افزایش مقدار میوه و کاهش قند میوه می گردد. این نوع هرس به جهت کمبود شاخه جایگزین بارده برای سال بعد موجب کاهش مقدار محصول در سال آینده می شود.

🚦 🚦 🚦 هرس مختلط در واقع ترکیبی از دو نوع هرس کوتاه و بلند می باشد که بنظر متخصصین باغبانی این نوع هرس بهترین نوع هرس برای انواع رقم های انگور کشت شده در ایران می باشد. در هرس مختلط یک شاخه یکساله بلند با 6 تا 8 جوانه برای تولید محصول در سال آتی و یک شاخه با2 تا 3 جوانه برای تولید شاخه های قوی و میوه در سال آینده نگه داشته می شود. هرس مختلط موجب استفاده از حداکثر ظریفت درختچه مو می گردد و با تقویت کلی درختچه می تواند موجب افزایش جوانه های باردهی و تولید محصول تا 2 برابر واحد سطح گردد.

✖️✖️ هرس مختلط بهترین نوع هرس باردهی برای انواع ارقام انگور در تمامی مناطق تاکستانی ایران می باشد.

نتیجه گیری

درختچه انگور جز اولین درختان میوه است که توسط انسان مورد پرورش قرار گرفت و همکنون نیز سطح کشت قابل توجهی از باغات در سراسر دنیا را به خود اختصاص داده است. عوامل مختلفی از جمله ارقام انگور، شرایط جغرافیایی و آب و هوایی محل احداث تاکستان، برنامه کودهی و مراقبت های باغبانی در کمیت و کیفیت تولید این محصول دخیل می باشد. نحوه هرس درختچه انگور مهمترین عملیاتی باغی برای پرورش این گیاه می باشد که بطور مستقیم در میزان کیفیت و کمیت تولید انگور نقش دارد. با توجه به مطالب اشاره شده درکل دو نوع هرس فرم دهی و هرس باردهی برای درختان انگور صورت می گیرد که هرس باردهی بصورت هرس بلند/کوتاه یا مختلط می باشد که هرس مختلط بهترین نوع هرس برای انواع ارقام انگور محسوب می شود.