گلخانه

مقدمه

مدیریت تولید محصولات کشاورزی و منابع آبی سیستم های کشاورزی را هر روز نوین تر و پیشرفته تر می کند. از این بین سرعت پیشرفت علوم و فنون در کشت های گلخانه ای با سرعت بیشتری در حال افزایش است. کشت های داخل گلخانه به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:
1-کشت در بستر خاک (زمینی)
2-کشت دربسترهای مخصوص
در این مقاله به بررسی انواع بستر های کشت در گلخانه های هیدروپونیک یا آبکشت خواهیم پرداخت.

هیدروپونیک یا آبکشت چیست؟

به زبان ساده آبکشت روشی است که در آن گیاهان بدون تماس با خاک، عناصر مغذی را از طریق ریشه جذب و رشد می کنند. ریشه ها در این روش ممکن است در یک بستر فاقد مواد غذایی رشد کنند و یا اینکه مستقیماٌ به صورت ریشه لخت با آب حاوی مواد غذایی و یا بخار آن در ارتباط باشند.

انواع بسترهای کشت هیدروپونیک چیست؟

غالب گلخانه های هیدروپونیک موجود در دنیا از یک بستر خنثی و فاقد مواد غذایی به عنوان محیط توسعه ریشه و شبیه سازی خاک استفاده می کنند. این بستر در تمامی حالات بایستی دارای خواص زیر باشد:

1-مواد غذایی آلی، معدنی و شیمیایی آن در کمترین حالت خود و حتی مایل به صفر باشد.
2- از نظر اسیدیته و شوری خنثی بوده و سبب آسیب به گیاه نشوند.
3- توانایی جذب و نگه داری آب را به خوبی داشته باشند تا بتوانند در مدت بیشتری محیط ریشه را تغذیه کنند.
4- سبک بوده و زهکش مناسب داشته باشد.
5-استریل، فاقد بیماری، آفت و علف هرز باشد.
6-ارزان قیمت باشد.

حالا که با خصوصیات بسترهای مختلف کاشت در گلخانه آشنا شدیم به معرفی انواع این بسترها توجه کنید:
این مقاله شما را بیشتر راهنمایی میکند
عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان و نقش آنها در گیاه

1- کوکوپیت

کوکوپیت در واقع الیاف تنه و میوه درخت نارگیل است. کوکوپیت پر مصرف ترین بستر کشت در گلخانه های هیدروپونیک محسوب می شود. این بستر به صورت قالب های خشک و فشرده در اختیار شما قرار گرفته و با ریختن آب روی آن میتوان آنرا آماده مصرف کرد. درجه بندی های مختلفی بر اساس طول الیاف مورد استفاده در تولید این محصول وجود دارد. مثلا کوکوپیت فاین دارای کمترین اندازه الیاف بین کوکوپیت ها و البته پرتقاضا ترین آنهاست. کوکوپیت مدیوم در میانه اندازه الیاف دسته بندی می شود و کوکوپیت لانگ یا هارش بلندترین الیاف را دارد. معمولا کوکوپیت ها دارای آنالیز بوده و می توانید آن را از وارد کنندگان و یا تولید کنندگان درخواست کنید.
کوکوپیت معمولا همراه با پرلیت برای کشت های گلخانه ای مصرف می شود تا ضمن سبک تر کردن بستر، مصرف کوکوپیت نیز کاهش یابد.
کوکوپیت در دو حالت خشک و آب خورده
میزان افزایش حجم یک قالب کوکوپیت برای پر کردن سینی نشا

2- پرلیت

پرلیت در واقع یک ماده سبک شبیه به پوکه معدنی، محصول انفعالات آتشفشانی و سیلیسی است. این سنگ معدنی بسار سبک و شکننده با وزن مخصوص اندک است. پرلیت می تواند به سادگی آب را از خود عبور داده و از آنجایی که دارای حفرات بسیار ریز و فراوان روی سطح خود است می تواند مقداری آب را در خود نگه دارد. این ماده نیز همانند کوکوپیت خنثی است و دانه بندی های متنوعی دارد . معمولا هرچه اندازه دانه ها کوچک تر باشد (شکری یا عدسی) عملکرد بهتری در کشت هیدروپونیک خواهد داشت. از پرلیت به تنهایی و یا مخلوط با سایر بسترها در آبکشت استفاده می شود.

پرلیت دانه درشت
استفاده از پرلیت در گرو بگ برای کشت هیدروپونیک گلخانه ای
این مقاله شما را بیشتر راهنمایی میکند
بهترین ترکیب رشد سریع گیاهان و درختان + کودهای رشدی

3- ورمیکولیت

ورمیکولیت نیز یک سنگ معدنی است که بعد از خرد شدن و تبدیل شدن به ذرات ریز تر می تواند به عنان یک بستر مناسب برای کشت هیدروپونیک استفاده شود. این سنگ سنگین تر از پرلیت است و جذب آب کمتری نیز دارد که دلیل آن صاف صیقلی تر بودن سطح آن نسبت به پرلیت است. از طرفی این بستر گران قیمت تر از پرلیت بوده و بنابراین خواهان زیادی در کشت های هیدوپونیک ندارد اما از سو دیگر یک عامل حمل کننده مواد شیمیایی نظیر کودها و سموم می باشد.

4- ضایعات پوست درختان مختلف

گیاهان مختلفی در بخش خارجی تنه تولید بافت چوب پنبه ای می کنند که پس از فراوری و استریل کردن آن می توان از آنها به عنوان یک بستر کشت مناسب در سیستم های هیدروپونیک استفاده کرد. از آنجایی که این دسته شباهت فراوانی به کوکوپیت دارد و همچنین ممکن است دسترسی به آنها سخت تر از کوکوپیت باشد، معمولا توسط گلخانه داران انتخاب نمی شوند اما به عقیده برخی گلخانه داران این بسترها می توانند در قیمت های پایین تر همان خواص کوکوپیت را داشته باشند.

5- ماسه بادی

ماسه شسته شده یا ماسه بادی یکی دیگر از این بستر هاست. با اینکه ماسه بادی اکثر خصوصیات بستر کشت هیدروپونیک را دارد اما به دلیل سنگینی زیاد و تهویه کمتر؛ چندان مورد استقبال نیستند. نکته مهم در استفاده از ماسه بادی توجه ویژه به شسته شوی آن قبل از مصرف است. ماسه هایی که از دریا و یا رودخانه جمع آوری می شوند استریل نبوده و شوری بالایی نیز دارند. که بایستی قبل از مصرف حذف شود.

6- انواع هیدروژل و سوپرجاذب ها

این دسته ار بستر های کشت از مواد شیمیایی و معمولا پلیمری به صورت مصنوعی ایجاد شده اند گرچه برخی هیدروژل ها با استفاده از عوامل ژل سازی طبیعی مانند ژلاتین ساخته می شوند. این دسته از بسترها درواقع موادی هستند که آب را در خود جذب و حبس می کنند و ایجاد یک محیط ژله ای در اطراف ریشه کرده که دائما به آن آب می رساند.

هیدروژل مملو از آب
هیدروژل ها بر اثر دریافت آب متورم می شوند و می توانند آب را به تدریج در محیط آزاد کنند

7- پشم سنگ یا راک وول

این بستر یکی از جدیدترین و رو به رشد ترین بسترهای مورد استفاده در کشت هیدروپونیک است. پشم سنگ در واقع محصولی است که از ذوب کردن سنگهای معدنی و رشته رشته کردن آنها حاصل می شود. این بستر ارزان، فاقد بیماری و آفت و نگه دارنده خوبی برای آب و مواد غذایی اطراف ریشه است. پشم سنگ پس از قالب گیری برای گشت نشاء و یا محصول مورد استفاده قرار می گیرد.

کدام یک از این بسترها برای سیستم هیدروپونیک بهتر است؟

جوابی برای این سوال نیست. چون تمام شرایط یک گلخانه از نظر اقتصادی و علمی بایستی تحت نظر قرار بگیرد و سپس در این مورد تصمیم گیری شود. سیستم آبیاری و تزریق کود در گلخانه ها و میزان دسترسی به منابع آبی، طراحی سیستم زهکشی و نوع گیاه کاشته شده عواملی است که می تواند نوع بستر کشت را تعیین کند . چیزی که مشخص است در حال حاضر (زمان نگارش این متن)، بستر کوکوپیت و پرلیت به نسبت مساوی از همه بسترهای موجود اقتصادی تر و در دسترس تر است اما این موضوع دلیل بر درستی انتخاب این بستر نیست و تمامی عوامل بالا بایستی در یک طرح گلخانه بررسی و اعمال شوند.

آیا از بسترهای کشت می توان دوباره استفاده کرد؟

استفاده مجدد از بستر کشت کاملاً امکان پذیر است البته توجه به دو نکته هم ضروری است. اول اینکه بستر کشت دست دوم بایستی قبل از مصرف مجدد شسته شود تا بقایای کود و سم و شوری آن از بین برود و دوم اینکه این بستر بایستی به خوبی ضد عفونی و عاری از بیماری، آفت و علف هرز شود. از آنجایی که بستر های کشت فقط محیطی برای دویدن و رویش ریشه ها هستند پس طی یک فصل زراعی چیزی از آنها کم نمی شود. معمولا هزینه گندزدایی و از شستشوی بستر به حدی بالاست که جایگزین کردن آن با بستر جدید به صرفه تر خواهد بود.

جمع بندی

بسترهای مختلف کشت هیدروپونیک با اینکه در ظاهر تفاوت های فراوانی با هم دارند اما در عمل کار یکسانی کرده و خواص مشابهی نیز دارند. با بررسی تمام عوامل دخیل در کشت گلخانه ای شامل سازه، تجهیزات و نوع کشت می توان به بهترین بستر برای کشت گلخانه ای خود برسید. در این راه تیم مرسین کشت یاری دهنده شما خواهد بود. ما با کارشناسان و مشاوران خود در بخش گلخانه شما را در این راه همیاری می کنیم.