تیر 1400

مقدمه

دلایل زیادی وجود دارد که باعث می شود گیاه گل ها و میوه های خود را بریزد. وحشت نکنید ریزش گل و میوه ممکن است طبیعی (شرایط محیطی) یا آفات و بیماری ها و خیلی از مواردی باشد که ما در این مقاله به آن پرداختیم. دانستن دلایل ریزش گل و میوه می تواند به شما کمک کند تا از بروز این مشکل جلوگیری کرده و در صورت بروز در اسرع وقت اقدامات درمانی را انجام دهید.

ریزش گل و میوه چیست؟

در بسیاری از موارد، به ویژه در بعضی از گیاهان مانند سیب، گیاه مراحل رشد خاصی را طی می کند که در آن ریزش گل و میوه طبیعی اتفاق می افتد. ریزش طبیعی گل و میوه اوایل تابستان معمولاً در سیب، گلابی و به ندرت گیلاس اتفاق می افتد که نتیجه ی ناتوانی گیاه در حمایت از تعداد زیادی گل و میوه هست که تولید کرده. گلدهی فراوان و گرده افشانی گسترده منجر به تولید بیش از حد میوه می شود، فراتر از آنچه گیاه توان دارد و در نهایت گیاه برای صرفه جویی در انرژی، میوه را رها (می ریزد) می کند. اساساً، این یک فرایند طبیعی است که در نتیجه رقابت کسب قند و انرژی بین میوه ها حاصل می شود.

علت ریزش گل و میوه چیست؟

ریزش گل و میوه ممکن است به شرایط نامساعد محیطی مانند یخبندان و سرمای هوا، گرمای زیاد و تغییرات ناگهانی رطوبت مربوط شود و یا علائم ممکن است مربوط به خاک، ناشی از آبیاری نامنظم و تغذیه نامناسب و کمبود مواد مغذی باشد. به عنوان مثال فلفل سبز کمبود بور حتی مقدار کم آن را سریع با ریزش گل نشان می دهد. در بعضی از موارد کمبود، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد و عناصر ریزمغذی از نظر تولید میوه از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. بادبردگی (رانش) علف کش ها نیز ممکن است منجر به ریزش زودرس گل و میوه شود. ریزش میوه هایی که مربوط به آفات و بیماری هاست، به احتمال زیاد در اواخر فصل رشد، زمانی که میوه در حال رشد کامل است رخ می دهد. حشرات رایج که باعث ریزش زودرس میوه می شوند شامل کرم سیب و آلو است. بیماری های گیاهان و بیماری های آوندی نیز باعث ریزش گل و میوه می شود. حشرات و بیماری ها معمولاً علائم قابل رویت ظاهری دارند و بنابراین تشخیص آن ها آسان تر از اثر اختلالات و تنش های محیطی و طبیعی است. بسیاری از عوامل در موفقیت تولید گل و میوه گیاه دخیل هستند. در ادامه به موارد مهم آن اشاره کردیم که این عوامل در ریزش گل و میوه هم نقش بسیار مهمی دارند.

• گرده افشانی

هم عوامل خارجی و هم عوامل داخلی بر گرده افشانی گیاه تأثیر می گذارند. گرده افشانی باعث شروع چرخه تولید مثل گیاه هست که نتیجه آن تشکیل میوه و دانه ها می شود. شکست گرده افشانی یک توقف است که باعث از بین رفتن گل و در نهایت میوه خواهد شد. نکته: از آنجا که عوامل زیادی می توانند در گرده افشانی گیاهان تأثیر بگذارند، تشخیص علت ریزش گل و میوه در بیشتر اوقات دشوار است این عوامل شامل حشرات، بیماری ها، کود دهی ضعیف، علف های هرز، رطوبت بالا، تغییر ناگهانی دما، دمای بالا و پایین، شدت نور زیاد، تفاوت ژنتیکی گیاه و گرده افشانی معیوب هستند. عدم فعالیت زنبور و حشرات گرده افشان نیز یکی از مواردی است که کمتر مورد توجه قرار می گیرد.

• عوامل اقلیمی

گیاهانی که در زمان سرمای شدید و یخبندان شکوفا می شوند، تحت درجات مختلفی از آسیب دیدگی قرار می گیرند که بستگی به مدت زمان و درجه دمای هوا دارد. یخ زدگی می تواند به گل ها آسیب شدید برساند (گرده گل و مادگی از بین می روند). صدمه به گل در نهایت باعث ریزش شکوفه یا تغییر شکل میوه می شود برای مثال هلو و توت فرنگی اغلب “میوه های کوچک” می دهند و همان میوه های کوچک نیز ریزش می کنند و یا در گیاهانی مانند گوجه فرنگی و خربزه باعث گرده افشانی ناقص و در نتیجه باعث تولید میوه های نامناسب یا میوه های زخم شده و بد شکل خواهد شد.

• دمای بالا

وقتی دما بیش تر از 37 درجه سانتی گراد باشد در بیشتر گیاهان گل ها و شکوفه ها صدمه می بینند. برای مثال گیاهان گوجه فرنگی و لوبیا شکوفه های خود را در دمای بالا کاهش می دهند. اگر دمای بالا همراه با باد باشد بیشتر شکوفه ها حالت سوختگی پیدا کرده و از بین می روند، برای مثال گلبرگ های گل رز در این شرایط سریعا از بین می روند بنابراین سعی کنید گیاهان حساس را در مناطق حفاظت شده قرار دهید.

• کوددهی

حاصلخیزی کم خاک در هنگام شکوفایی گل ها، ریزش گل و میوه را تشدید می کند و در بعضی از گیاهان که حساسیت بیشتری دارند مانند مرکبات، تعداد زیادی از شکوفه ها و میوه ها در این حالت از بین خواهند رفت. زمان کود دهی و نوع کودی که استفاده می کنیم بسیار مهم هست، در این حالت کود دهی باید درهنگام شکوفایی گل ها انجام نشود چون تاثیری ندارد و بهتر است حداقل چهار تا شش هفته قبل از شروع شکوفه دادن کود دهی را انجام دهید.

• آبیاری

آبیاری در طول دوره گلدهی باید با توجه به توجه سطح شوری و pH آب انجام شود به علت اینکه شوری و وجود املاح در آب باعث تشدید ریزش گل و میوه خواهد شد، همچنین آبیاری باید به صورت منظم انجام شود و بهتر است یک رژیم ثابت را به طور معمول در کل فصل رشد حفظ کنید تا بهترین تاثیر را داشته باشد. برای مثال در باغات نیمه دوم اردبیهشت ماه نقطه شروع آبیاری است. آبیاری بیش از حد یا تشنگی گیاهان در دوره گلدهی توصیه نمی شود. در صورت کمبود آب، گیاه سیگنال هایی را برای جلوگیری از تولید گل و میوه ارسال می کند.

• نور کافی نیست

بیشتر سبزیجات، به ویژه سبزیجات میوه دار، حداقل به شش ساعت در روز نور نیاز دارند. بدون این مقدار نور، گیاهان ساقه دار می شوند و همچنین تمایل بیشتری به ریختن شکوفه های خود دارند.

• تفاوت های گیاهان

بعضی از گیاهان مانند کدو، خیار و طالبی نیاز به انتقال گرده از گل های جداگانه نر به  ماده دارند. بعضی از آن ها نیز تعداد گل های ماده نسبت به نر بالاتر  و یا برعکس هستند. پس به دست آوردن الگو و نوع گل ها، در ریزش آن ها نقش دارند چون در بعضی از شرایط تنش به گیاهان در حال رشد از گل های ماده به نر برمی گردند که گل های نر بعد از گرده افشانی ریزش طبیعی دارند. اگرچه بسیاری از گیاهان دارای گل های خود بارور هستند. اکثر درختان میوه نیز برای موفقیت در گرده افشانی و میوه دادن با کیفیت نیاز به گونه ها گرده زا (دوست گرده افشان) نیاز دارند، بنابراین مطمئن شوید که درختان شما در نزدیکی دوستان گرده افشان باشد.

نکته: بسیاری از درختان میوه از جمله سیب، مرکبات و آلو به طور معمول درصدی از میوه های کوچکی که رشد کرده اند را به طور برنامه ریزی شده می ریزند که به آن ریزش “خرداد ماه” می گویند که روش طبیعی است برای اینکه گیاه می تواند بار سنگین میوه خود را کم کرده و ذخیره انرژی انجام دهد.

• مواد مغذی نامناسب

کود دهی نادرست باعث می شود که گیاهان شما گل های خود را از دست بدهند یا گل ها به میوه تبدیل نشوند. توجه کنید که کودهایی با سطح نیتروژن بالا، گیاهان را ترغیب می کنند تا شاخه و برگ های شاداب و زیادی تولید کنند، اما نکته اینجاست که نیتروژن زیاد می تواند به راحتی از رشد گل جلوگیری کرده و حتی باعث ریزش گل های موجود شود. برای گلدهی، گیاهان بیش از نیتروژن به پتاسیم، فسفر، روی و بُر نیاز داریم که حداقل یک تا دو هفته قبل از شروع گلدهی محلول پاشی شوند (کود فروت ست). در هنگام انتخاب کود NPK دقت کنید شماره نیتروژن – اولین شماره – باید حداقل نیمی از دو عدد دیگر باشد، مانند (10-10-5). برای جلوگیری از کوددهی بیش از حد، تمام دستورالعمل های بسته بندی را در مورد مقدار استفاده حتما دنبال کنید.

جمع بندی و راهکار:

تشخیص مشکلات بهره وری گیاهان از جمله ریزش گل و میوه خیلی موضوع ساده ای نیست و همین طور که در این مقاله به آن اشاره شد نیازمند بررسی موارد بسیاری هست. نکته مثبت و قابل توجه در مورد بعضی از گیاهان مانند درختان میوه این است که شما سال ها وقت دارید تا آن ها را با در نظر گرفتن نکات بالا برای بهبود و بهره وری بیشتر آماده کنید.

راهکار:

1. مظنون اصلی ریزش گل و میوه در اکثر موارد عدم گرده افشانی مناسب است که در شرایط مختلفی اتفاق خواهد افتاد پس حتما عوامل تاثیر گذاری که در مقاله ذکر شد را بررسی کنید.
2. تُنُک کردن (حذف) گل و میوه برای کاهش رقابت و تشویق گیاه به مصرف انرژی بیشتر برای تولید تعداد کمتری میوه ولی با کیفیت بالاتر بسیار اهیمت دارد.
3. از شرایط نامساعد محیطی که باعث ریزش میوه گیاه می شود با تقوبت گیاه توسط کودهای آلی، کمپوست و کودهای فسفر و پتاسیم دار و دارای عناصر ریز مغذی همراه با هیومیک یا فولیک اسید یک یا دو هفته قبل از گلدهی استفاده کنید همچنین بعد از برداشت میوه ها می توان از کود فروت ست استفاده کرد.
4. یک برنامه مدیریت شامل مدیریت موثر آب و یک برنامه کودی متعادل، با توجه به نوع گیاه را به طور ثابت و منظم انجام دهید.
5. برای تأیید کمبود مواد مغذی آزمایش و آنالیز خاک و برگ را انجام دهید.
6. از رانش یا بادبردگی علف کش خودداری کنید. هرگز علف کش را در شرایط وارونگی هوا استفاده نکنید. سمپاشی در چنین شرایطی می تواند فاصله بادبردگی را افزایش دهد.
7. از کیفیت آب آبیاری (شوری، املاح و pH) و زهکشی خاک اطمینان حاصل کنید.
8. از کودهای نیتروژن دار به صورت متعادل استفاده کنید.