بیماری های مهم گندم + روش های مقابله با آنها

🔷🔷 مقدمه

گندم یکی از قدیمی ترین محصول کشاورزی می باشد که بشر از دیرباز به کاشت آن می پردازد و با توجه به داده های علمی شمال ایران خواستگاه گیاه گندم می باشد و ایرانیان اولین اقوامی هستند که به کشت آن پرداخته اند. امروزه گیاه گندم و محصولات تولید شده از آن اهمیت بسیار زیادی در سبد غذایی مردم دارند و از نظر امنیت غذایی حائز اهمیت و محصولی استراتژی محسوب می گردد. آفات و بیماری های گیاهی در کنار سایر عوامل دخیل در کشاورزی نقش مهمی در کمیت و کیفیت تولید محصول گندم خواهد داشت. بیماری های گیاهی مختلفی می توانند گیاه گندم را آلوده کنند و موجب خسارت سنگینی از نظر کمیت و کیفیت به محصول گندم شوند. 

 🔻🔻🔻🔻🔻
از آنجایی که در ایران کشت و صنعت‌های بزرگی برای تولید گندم وجود ندارد و این محصول معمولاً توسط کشاورزان خرده کاشت می‌شود، شناسایی بیماری های گندم برای کشاورزان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این مقاله سعی می‌کنیم تا شما را با زبان ساده با بیماری های گندم در ایران آشنا کنیم.

🔑زنگ زرد یا نواری گندم

بیماری زنگ زرد گندم و بلایت فوزاریومی گندم مهمترین و شایعترین بیماری گندم در ایران محسوب می شود. عامل بیماری زنگ زرد قارچی بنام Puccinia striiformis می باشد. این بیماری زودتر از سایر بیماری های زنگ گندم ظاهر می شود و در دمای 10 تا 15 درجه و رطوبت مناسب بصورت در مزرعه توسعه می یابد. علائم بیماری بصورت جوش های زرد رنگ و نواری بروی برگ ها، غلاف و گلوم ها ظاهر می گردد.

🔑زنگ قهوه ای یا برگی گندم

زنگ قهوه ای در دمای 15 تا 22 درجه بیشتر توسعه می یابد از اینرو در گندم دیر کاشت و درمناطق خوزستان و مغان می تواند خسارت قابل توجهی وارد کند. عامل زنگ قهوه ای گندم قارچ Puccinia recondite می باشد. علائم بیماری بصورت جوش های نارنجی تا قهوه ای رنگ روی برگ ها می باشد که موجب کوچکی و چروکیده شدن دانه ها در خوشه های آلوده می گردد.

🔑زنگ سیاه یا ساقه گندم

زنگ ساقه گندم در مقایسه با سایر بیماری های زنگ گندم گرما دوست تر بوده و در دمای 26 درجه بیشتر توسعه پیدا کند. علائم این بیماری بصوت تاول های برآمده و نواری شکل در امتداد محور طولی ساقه و برگ ها نمایان می گردد که بعد از مدتی بافت اپیدرمی گیاه پاره شده و بصورت جوش های نارنجی تا قهوه ای بروی ساقه ظاهر می گردد که بتدریج این جوش ها به رنگ سیاه مبدل می گردد. عامل بیماری زنگ سیاه گندم قارچ Puccia graminis می باشد که برای تکمبل سیکل زندگی خود علاوه بر گندم به میزبان ثانویه گیاه زرشک نیاز دارد.

روش های کنترل بیماری های زنگ گندم
– استفاده از ارقام مقاوم و نیمه مقاوم
– تراکم کشت مناسب
– استفاده از کود های پتاس بالا و سیلیسیم
– سمپاشی با قارچ کش های مانند پروپیکونازول، فولیکور

🔑سیاهک آشکار گندم                  

عامل بیماری سیاه آشکار گندم قارچ Ustilago nude می باشد. این بیماری در زمان تشکیل گل آذین، گیاه را آلوده می کند. بوته های آلوده زودتر به خوشه می رود و در اثر آلودگی کل خوشه تبدیل به توده سیاه رنگ می گردد که در اثر وزش باد اسپور ها قارچ پخش شده و فقط محور خوشه باقی می ماند.

🔑سیاهک پنهان گندم

سیاهک پنهان گندم یکی از بیماری های مهم در گندم می باشد که می تواند خسارت قابل توجه ای به کشت گندم وارد کند. گیاهان آلوده خوب رشد نمی کند و پنجه زنی ضعیفی دارند و نسبت به بوته های سالم کوتاه تر و به سرما حساس تر می باشند. دانه ها در سنبله های آلوده فشرده تر و سنبله ها به رنگ سیز مایل به آبی رنگ می باشد. عامل این بیماری دو قارچ Tilletia leavis و Tilletia caries هستند که به دلیل اسپور های بد رنگ و بد بوی علاوه بر خسارت مستقیم موجب کاهش کیفیت ارزش نانوایی گندم های سالم مزرعه می شوند. همچنین اسپور های این قارچ به جهت قابلیت اشتعال می تواند موجب اشتعال در خرمن کوب یا کمباین گردد.

🔑سیاهک پا کوتاه گندم                 

قارچ عامل بیماری سیاهک پا کوتاه گندم Tilletia controversa می باشد که موجب افزایش پنجه زنی گیاه آلوده و کاهش رشد و کوتوله شدن شدید گیاه آلوده در مقایسه با گیاه سالم می باشد. این قارچ در دمای پایین 3 تا 8 درجه بهتر توسعه پیدا می کند از اینرو سیاهک پاکوتاه بیشتر در مناطق سردسیر روی گندم های پاییزه ای که مدت بیشتری در زیر برف می ماند می تواند عامل خسارت زا باشد.

🔑سیاهک هندی گندم

 این بیماری موجب کاهش کیفیت دانه های گندم می باشد و خسارت ناشی از کاهش عملکرد در گیاهان آلوده خیلی کم است. در سیاهک هندی فقط بخشی از دانه آلوده می گردد. قارچ Neovossia indica عامل بیماری سیاهک هندی یا کارنال گندم می باشد

روش های کنترل بیمارهای سیاهک گندم

– استفاده از ارقام مقاوم – ضد عفونی بذور با کربوکسین تیرام یا تبوکونازول

– از بین بردن علف هرز های مزرعه

– شخم عمیق بعد از برداشت محصول

– سمپاشی با قارچ کش تیلت، فولیکور

🔑بلایت فوزاریومی گندم

بلایت فوازریومی گندم، بادزدگی یا خوشه سفیدی گندم مهمترین بیماری گندم می باشد که در شرایط آب و هوای گرم و مرطوب می تواند خسارت سنگینی به کشت گندم وارد کند. عامل این بیماری قارچ Fusarium graminearum می باشد که روی بقایایی گیاهی زمستان گذارانی می کند.در اثر آلودگی سنبله های گندم به رنگ صورتی در آمده و بتدریج به سفید رنگ می گردد و دانه ها خشک و چروکیده می گردد.

روش کنترل بیماری فوزاریوم گندم

– استفاده از ارقام مقاوم

– ضدعفونی بذور

– شخم عمیق بعد از برداشت

– حذف علف های هرز گرامینه مزرعه

– تناوب زراعی با گیاه غیر میزبان

– سمپاش با سموم موثر

🔑سفیدک سطحی گندم

عامل بیماری سفیدک پودری یا سطحی گندم قارچ Blumeria graminis می باشد که می تواند تمامی بخش های اندام هوایی گیاه را آلوده کند که موجب بروز لکه های سفید رنگ نمدی روی برگ ها و خوشه ها می گردد که در صورت خنک بودن هوا و رطوبت بالا بیماری بشدت توسعه می یابد و موجب کاهش تعداد و اندازه خوشه و کوچک و کم وزن شدن دانه ها در گیاهان آلوده می گردد. عامل این بیماری در بقایایی گیاهی و علف هرز های موجود در مزرعه زمستان گذارانی می کند.

روش های کنترل سفیدک سطحی گندم

– استفاده از ارقام مقاوم – ضدعفونی بذور

– حذف علف هرز های مزرعه

– شخم عمیق بعد از برداشت محصول

– سمپاشی با سموم موثر

🔑سپتوریوز گندم

بیماری سپتوریوز گندم در شرایط آب و هوایی خنک و مرطوب باعث ایجاد خسارت در مزرعه گندم می گردد. سه گونه قارچ Septoria عامل بیماری سپتوریوز در گندم می باشد که به اندام های هوای گیاه حمله می کنند و موجب بروز لکه های گرد تا بیضوی به رنگ قرمز تا قهوه ای رنگ می گردد که بتدریج مرکز لکه ها خاکستری رنگ و نکروز می شود. عامل این بیماری روی بقایای گیاهی و علف هرز ها مزرعه زمستان گذرانی می کنند.

روش کنترل بیماری سپتوریوز گندم

– تناوب زراعی با گیاه غیر میزبان

– ضد عفونی بذور – حذف علف هرز مزارع

– شخم عمیق بعد از برداشت

– سمپاشی با سموم موثر

🔑پاخوره گندم

عامل بیماری پاخوره گندم قارچ خاکزاد Gaumanomyces graminis می باشد که در پاییز موجب آلودگی ریشه های گندم پاییزه می شود و در فصل بهار به بخش های طوقه و قسمت پایین ساقه توسعه پیدا می کند. آلودگی به این بیماری موجب کاهش پنجه زنی، کاهش رشد، کوتوله شدن گیاه، سفید شدن خوشه و عقیم شدن آن و افتادن گیاه در اثر وزش باد می گردد. عامل این بیماری در بقایایی گیاهی زمستانگذرانی می کند و سمپاشی و ضدعفونی بذور در کنترل آن موثر نیست.

روش کنترل بیماری پا خوره گندم

– تناوب زراعی با گیاه غیر میزبان

– عدم کاشت گندم برای چندین سال در مزرعه آلوده

– شخم عمیق بعد از برداشت

🔑ویروس موزاییک رگه ای گندم

ویروس رگه های گندم مهمترین و شایعترین بیماری ویروسی در گندم محسوب می شود که علائم آن بصورت لکه های نواری کم رنگ تا زرد رنگ بروی برگ ها، کاهش فاصله میانگره ها، کوتوله شدن گیاه، کاهش تعداد و اندازه خوشه ها نمایان می شود.

روش های کنترل بماری ویروسی رگه ای گندم

– استفاده از ارقام مقاوم

– کنترل حشرات ناقل مانند کنه و شته ها

– حذف گندم های خودرو در حاشیه مزرعه و علف های هرز گرامینه چند هفته قبل از کشت.

🔑نماتد سیست گندم

سه گونه از نماتد های سیستی Heterodera latipons, H.avenae, H.filipejevi موجب بروز این عارضه در گندم می گردد. آلودگی گندم به این نماتد ها موجب کاهش پنجه زنی، کاهش رشد گیاه، کوتوله شدن گیاه، کاهش خوشه دهی و کاهش تعداد و وزن دانه ها می گردد. نماتد ها روی ریشه گندم بصورت سیست های کروی سفید تا خاکستری رنگ روی ریشه نمایان می شود که بتدریج به رنگ قهوه ای تیره در می آیند.

روش های کنترل نماتد سیست گندم

– آیش و تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان

– حذف علف های هرز مزراع

– استفاده از نماتد کش در آبیاری

آفات و بیماری های مختلفی می تواند مزارع گندم را مورد تهدید قرار دهد که در بالا بطور خلاصه مهمترین بیماری های گندم اشاره گردید. کنترل آفات و بیماری های گندم در کنار مدیریت و تغذیه اصولی تضمین کننده تولید محصول با کیفیت و کمیت عالی خواهد بود.

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (فرم) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴