نقش عنصر منگنز در گیاه و انواع کودهای منگنز

🔷🔷 مقدمه

عنصر منگنز (ترکیبات منگنزدار) بعد از آهن فراوانترین عنصر در پوسته زمین می باشد و منشاء منگنز موجود در خاک در اثر تجزیه سنگ های معدنی حاصل می شود. یون منگنز در خاک در به حالت دو، سه و چهار ظرفیتی (Mn⁺²، Mn⁺³، Mn⁺³) یافت می شود که یون دو ظرفیتی از نظر تغذیه گیاهان اهمیت دارد و گیاهان منگنز را بصورت یون دو ظرفیتی جذب می کنند. پایدارترین حالت منگنز در خاک بصورت دی اکسید منگنز می باشد که با اسیدی شدن خاک بصورت محلول و قابل جذب در می آید. ترشحات ریشه موجب اسیدی شدن محیط اطراف ریشه و افزایش جذب منگنز در گیاه می شود، همچنین افزایش فعالیت میکروبی خاک می تواند موجب اسیدی شدن خاک و در نتیجه افزایش یون منگنز در دسترس گیاه شود. از سوی دیگر قلیایی شدن و افزایش آهک خاک موجب کاهش حلالیت و آزاد سازی یون منگنز در دسترس گیاه می شود.

عنصر منگنز یکی از عناصر ریز مغذی و یا کم مصرف گیاه می باشد که در فرآیند های مختلف فیزیولوژیکی نقش مهمی دارد. منگنز در تولید آنزیم های بخصوص آنزیم های دخیل در فرایند فتوسنتز، تولید کلرفیل، تولید کلروپلاست، متابولیسم کربو هیدرات ها و نیتروژن و سنتز اسید چرب ها نقش کلیدی دارد. منگنز با خنثی سازی رادیکال های آزاد اکسیژن مانع از تخریب اسید چرب ها و گلیکولیپیدها می شود. همچنین عنصر منگنز در تسریه جوانه زنی بذر ها و تسریع در رسیدن میوه ها نقش دارد.

 🔻🔻🔻🔻🔻

🔑تاثیرات کمبود منگنز در گیاهان

آهکی بودن خاک زمین‌های کشاورزی، قلیایی بودن و pH بالا، مصرف نامتعادل کودها و کمبود مواد آلی در خاک موجب کاهش آزاد سازی یون منگنز و محدودیت جذب این عنصر غذایی برای گیاهان و اختلال در فرآیندهای مختلف رشد و نمو گیاه و در نهایت خسارت فراوانی بر میزان تولید و کیفیت محصولات کشاورزی به همراه دارد. منگنز و آهن باهم اثر متقابل دارد و زیادی یکی مانع از جذب دیگری می شود از اینرو مقدار این دو عنصر در خاک باید باهم در تعادل باشد. استفاده بیش از حد از سموم علفکش مانند گلایفوزیت (رانداپ) موچب اختلال در جذب منگنز و مس را در گیاه شده و شاهد کمبود این عناصر در گیاه خواهیم بود. عنصر منگنز مانند بسیاری از عناصر ریزمغذی دیگر در گیاه عنصر بصورت غیر متحرک یا غیر پویا می باشد یعنی این عنصر قابلبت جابه جای آنچنان در گیاه ندارد و علایم کمبود ابتدا در برگ‌های جوان نمایان می‌شود.

گیاهان حساسیت متفاوتی نسبت به کمبود منگنز از خود نشان می دهند برای مثال سیب زمینی، غلات، سویا، چغندرقند، لوبیا، نخود، پیاز، کلزا، کاهو و اسفناج و در بین درختان میوه مرکبات، هلو، پسته، خرما، گیلاس، سیب و انگور بیشترین حساسیت را به کمبود منگنز نشان می‌دهند. درحالی که پنبه به کمبود منگنز کمترین حساسیت را از خود نشان می دهد. در کمبود منگنز به دلیل کاهش تولید کلروپلاست، کلروفیل و آنزیم های دخیل در فتوسنتز، راندمان فتوسنتز در برگ ها کاهش می بابد که بصورت زردی بین رگبرگ‌ها در برگ‌های جوان می‌باشد. علائم کمبود منگنز در گیاه بسیار شبیه کمبود آهن می باشد با این تفاوت که در کمبود منگنز قسمتی از حاشیه برگ ها و  حاشیه رگبرگ ها سبز باقی می ماند. همچنین کمبود منیزیم نیز تاحدودی شبیه کمبود منگنز می باشد ولی در کمبود منیزیوم علائم در برگ‌های پایینی و پیر مشاهده می شود. در غلات کمبود منگنز بصورت نقاط قهوه ای رنگ روی حاشیه برگ های بالای نمایان می شود و کمبود منگنز در غلات موجب کاهش درصد در اسید چرب در بذرها می گردد. کمبود منگنز در مرکبات بصورت سبز روشن شدن حاشیه و پهنه برگ ها ظاهر می شود که حاشیه رگبرگ ها بصورت سبز تیره باقی می ماند که با تشدید کمبود منگنز لکه های سفید رنگ روی برگ ها ایجاد می شود. در کمبود منگنز در پسته، برگ های جوان بصورت سبزتا سفید کمرنگ مشاهده می شود و لکه های سبز کمرنگ تا زرد رنگ روی برگ های مسن ایجاد می شود که در صورت تشدید کمبود این لکه ها نکروز و برگ سوراخ و گاهی نیز با توقف رشد شاخه‌ها همراه می باشد. همچنین کمبود منگنر در گیاهان مثل پسته، انگور و انجیر می تواند موجب تاخیر در رسیدگی محصول و عدم همزمانی در رسیدن محصول شود. کمبود منگنز موجب کاهش مقاومت گیاه در برابر قارچ‌های بیماریزا گیاهی مانند بیماری پاخوره در گندم شود.

🔑کنترل و رفع کمبود منگنز در گیاهان

با اصلاح اسیدیته خاک، کاهش درصد آهک، استفاده از ماده آلی و کود های منگنز دار به راحتی می توان کمبود این عنصر را در گیاه برطرف کرد. با انجام آزمایش خاک و بررسی نتایج حاصل از آن قبل از هر اقدام می توان بهترین و اصولی ترین روش برای کنترل و رفع کمبود منگنز را در نظر گرفت. بطور کلی با کاهش اسیدیته (pH) و کاهش آهک خاک با استفاده از ترکیبات مانند گوگرد، اسید انفوریک، اسید فسفریک موجب آزاد سازی بیشتر یون منگنز و سهولت در جذب منگنز و سایر عناصر مانند آهن، روی و مس در گیاه می شود. استفاده از ترکیبات آلی مانند هیومیک اسید موجب افزایش فعالیت میکروبی خاک در پیرامون ریشه گیاه شده که موجب تعدیل اسیدیته خاک و در نتیجه افزایش جذب منگنز توسط گیاه می شود.

تولید محصول کشاورزی با کمیت و کیفیت بالا مستلزم داشتن و اجرای برنامه کودی و تغذیه ای اصولی و متناسب با نوع گیاه می باشد که بتوان نیاز گیاه به تمامی عناصر غذایی در مراحل مختلف رشدی را تامین کند در این راستا استفاده از کود های منگنز دار برای تامین این عنصر در گیاه و رفع کمبود آن ضروری می باشد. کود های حاوی منگنز به دو فرم سولفات منگنز ( سولفات منگنز پرینوا) یا منگنز کلاته بصورت مایع (منگنز نمسیس پرینوا) یا پودری (منگنز کلاته پرینوا) تولید و به بازار عرضه می گردد. کود سولفات منگنز را می تواند در آب آبیاری در مراحل مختلف رشد گیاه به مقدار 20 تا 30 کیلو در هکتار برای کشت های زراعی یا باغات میوه و یا بصورت چالکود 100 تا 300 گرم به ازای هر درخت در ترکیب با سایر کود ها استفاده نمود. استفاده از کود کلاته منگنز بصورت محلولپاشی تاثیر سریع و کارایی بالای در رفع کمبود این عنصر در گیاه دارد و می توان کود کلاته منگنز را به مقدار 2 تا 3 در هزار در مراحل مختلف رشد گیاه در 2 تا 3 نوبت بصورت محلولپاشی استفاده نمود.

بایستی توجه داشت که عنصر منگنز به مقدار کم مورد نیاز گیاه بوده و حد مجاز منگنز در خاک 8 ppm و در برگ 50 ppm می باشد و استفاده بیش از حد آن موجب برهم خوردن تعادل عناصر ریزمغذی بخصوص آهن و کاهش جذب آن در گیاه می شود.

🔑نتیجه‌گیری

منگنز یکی از عناصر ریزمغذی در گیاه می باشد که نقش مهمی در فرایند های مختلف گیاه دارد و عموما کمبود آن بصورت زردی بین رگبرگ برگ های جوان قابل مشاهده می باشد. با کاهش اسیدیته، آهک خاک، افزایش ماده آلی خاک و استفاده از کود ها حاوی منگنز در مراحل مختلف رشد گیاه می توان کمبود این عنصر را در گیاه برطرف کرد.

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (از طریق این لینک فرم درخواست مشاوره) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴