1402

🔷🔷 مقدمه

چمن (lawn) یک گیاه چند ساله بوده که نزدیکی زیادی به گندم و جو دارد. انواع مختلفی از بذور چمن در بازار به صورت تکی و یا مخلوط نیز وجود دارد که مقاومت گیاه کاشته شده را به شرایط مختلف افزایش می دهد. نگهداری از چمن تقریبا دشوار بوده و دردسرهای خاص خود را دارد. این گیاه زیبا نیاز به رسیدگی دائمی داشته و رهاسازی آن، آسیب جدی به آنها وارد می کند. در این بین مانند هر گیاه دیگر، چمن نیز ممکن است به آفات و بیماری های گوناگونی مبتلا شود که در این مقاله به زبان ساده شما را با این بیماری و آفات آشنا می کنیم.

🔻🔻🔻🔻🔻

🌱 چرا چمن بیمار می شود؟

عوامل بیماری زا و یا آفات در همه جا حضور دارند و حتی اگر بهترین نوع رسیدگی را از چمن های خود داشته باشید، ممکن است بیماری و آفت ظهور کند. اما چیزی که ثابت شده آن است که چمن هایی که تحت استرس هستند و نگه داری مناسبی ندارند با درصد بالاتری به آفات و بیماری ها دچار می شوند. به طور مثال کوتاه کردن دیر موقع چمن ها باعث افزایش رطوبت و بیشتر شدن احتمال بروز بیماری های قارچی می شود و یا آبیاری بیش از حد میتواند قارچ های ریشه را فعالتر کند. چمن هایی که با کود دامی تازه کاشته می شوند ممکن است دچار آفات ریشه خوار شده و یا توسط باکتری و قارچ های گوناگون بپوسند. آبیاری کم و خاکهای غیر مغذی نیز باعث افزایش احتمال درگیری چمن با آفات و بیماری ها می شود. بنابراین بیماری و آفت میتواند در همه جا و همه وقت وجود داشته باشد اما این ما هستیم که احتمال بروز آنها را با نوع مراقبت خود کم و زیاد میکنیم.

🌱 بیماری های مهم چمن

گرچه عوامل زیادی روی چمن می تواند ایجاد بیماری کند اما به طور کلی قارچ ها و نماتدها مهمترین عوامل بیماری زای چمن هستند. مهترین این بیماری ها به شرح زیر است:

✅ لکه برگی هلمینتوسپورایی

این بیماری یک قارچ است که در آب و هوای خنک و معمولا در خرداد ماه روی چمن بروز میکند. علامت این بیماری وجود لکه های پراکنده قرمز تا سیاه روی برگ های چمن است که در نهایت حالت لهیده به نقاطی از چمن می دهد. این بیماری اگر به اندام های هوایی حمله کند به راحتی کنترل می شود اما اگر به طوقه چمن حمله ور شود به احتمال زیاد چمن را از بین خواهد برد. این قارچ به خصوص در رقم بلوگراس مشهود تر است.

✅ بلایت پیتیومی

این بیماری مخصوص چمن هایی است که آبیاری زیاد از حد می شوند، در مناطق مرطوب کاشته شده اند و یا دیر تر از موعد کوتاه شده اند. این شبه قارچ با حمله به چمن باعث لزج و آبکی شدن اندام هوایی شده و در چمن های تازه کاشته شده می تواند گیاهچه را بپوساند. در آلودگی های شدید، چمن کاملا لهیده شده و یک اندام پنبه مانند روی آنها ظاهر می شود.

✅ براون پچ

این بیماری نیز قارچی بوده و معمولا به خاطر آبیاری زیاد، بارندگی زیاد و یا مصرف بیش از حد از کودهای نیتروژن دار ایجاد می شود. در این بیماری روی سطح چمن لکه هایی به اندازه یک سکه و به رنگ قهوه ای ایجاد شده که به مرور بزرگتر شده و به شکل دایره ای رشد و می کند. این دایره در واقع برگ های مرده چمن هستند. حاشیه این دایره معمولا به رنگ خاکستری است.

✅ دالر اسپات

این بیماری قارچی نیز در بهار و به صورت لکه هایی به قطر تقریبی 5 سانتی متر روی سطح چمن و به رنگ سفید ظهور میکند. تعداد این لکه ها معمولا بیشتر از بیماری های دیگر است و دلیل آن سوختگی حاشیه برگها به دلیل حمله قارچ به برگ است. این سوختگی ممکن است به نوک برگها نیز سرایت نماید.

✅ سامر پچ

در این بیماری قارچی، چمن به شکل یک دایره شروع به خشک شدن میکند اما مرکز این دایره دارای چمن های سالم است. در واقع شکل این بیماری روی جمل تداعی کننده شکل یک حلقه یا دونات است. این بیماری بیشتر روی رقم بلوگراس مشاهده می شود و بیشتر در فصل تابستان و در خاکهای خشک شایع است.

✅ زنگ چمن

این بیماری باعث ایجاد جوشهایی به رنگ قرمز روی برگ های چمن می شود و می تواند به سرعت در سراسر زمین چمن گسترده شود. زمین های آلوده به این بیماری از فاصله دورتر به رنگ نارنجی دیده شده و به خصوص در آبیاری های بارانی با سرعت زیاد گسترده می شوند. این بیماری به خصوص در چمن هایی که دیر به دیر کوتاه می شوند بیشتر دیده شده است.

✅ حلقه پریان

این بیماری در واقع یک مشکل ریشه ای بوده که علائم آن بسیار خاص و مشهود است. در این بیماری، قارچ در داخل خاک به شکل حلقه ای رشد کرده وپس از آسیب به ریشه چمن و اختلال در جذب مواد شروع به تولید اندام جنسی به شکل یک قارچ کلاهک دار سفید بر روی زمین میکند. این بیماری در نهایت موجب ایجاد یا حلقه بزرگ از قارچ های چتری به رنگ سفید بر روی زمین چمن می شوند.

✅ نماتدها

نماتدها در واقع حیوانات میکروسکوپی هستند که می توانند وارد ریشه ها شده و یا با اندام نیش مانند خود از سیره گیاهی چمن ها استفاده کنند. پوشش متراکم چمن و حجم بالای ریشه محیطی ایده آل برای انواع نماتدهای انگل گیاهی است و این موجودان با تغذیه از ریشه و از بین بردن آنها ضمن باز کردن مسیر حمله سایر عوامل بیمارگر باعث ضعف در کلنی های چمن می شوند.

💥 کنترل و مدیریت بیمارگرهای چمن

خوشبختانه چمن محصول خوراکی نبوده و بسیاری از محدودیت های کنترلی که برای گیاهان زراعی وجود دارد را ندارد. به طور کلی بیمارگرهای قارچی با افزایش رطوبت و استفاده از کودهای حاوی نیتروژن بالا به خصوص اوره تشدید می شوند. بنابراین مدیریت آبیاری و زهکشی خاک، شیب دهی مناسب به زمین و کوتاه کردن به موقع چمن باعث می شود تا درثد احتمال بروز بیماری قارچی کمتر گردد. قارچکش هایی نظیر متالاکسیل، مانکوزب، تیوفانات متیل و اکسی کلرور مس از جمله مواردی هستند که با نظر گیاهپزشک میتوانند در زمین های چمن کاری شده استفاده شوند. متام سدیم، فلوپیرام، آبامکتین و کادوزافوس نیز سموم نماتدکشی هستند که میتوانند برای کنترل جمعیت نماتدها در چمن استفاده شود.

🔑آفات چمن

علاوه بر بیمارگرهای مختلف، چمن ها درگیر آفات مختلف نیز می شوند که در ادامه با آنها آشنا می شوید:

✅ آبدزدک ها

این حشرات به خودی خود آفت چمن نیستند ولی بیشترین خسارت را به چمن وارد میکنند. این حشرات با حفر تونل های متعدد باعث قطع شدن ریشه های چمن و ضعف آنها می شوند.

✅ کرم سفید ریشه

این لاروها بر خلاف آبدزدک ها به طور مستقیم از ریشه تغذیه کرده و آنها را از بین میبرند. ریشه های قطع شده همچنین مستعد دریافت بیماری های قارچی خواهند شد.

✅ سرخرطومی ها

سوسک های سرخرطومی هم در مواحل لاروی و هم در دوران بلوغ خود می توانند از ریشه و اندام هوایی چمن تغذیه کرده و باعث تضعیف آنها شوند. گرچه این دسته آفت مهم و همه گیری به شمار نمی آیند.

✅ موش و خرگوش

این دو جونده نیز با حفر تونل و لانه در زیر زمین باعث ایجاد خسارت بر روی چمن، به خصوص در زمین های بزرگ مانند پارک ها و زمین های گلف می شوند.

💥 کنترل و مدیریت آفات چمن

اکثر حشراتی که در بالا ذکر شد با یک کنترل شیمیایی ساده با سمومی نظیر سایپرمترین، دلتامترین و یا مالاتیون و البته با نظر گیاهپزشک قابل کنترل هستند. جوندگان نیز با طعمه های آلوده به برودیفاکوم و یا مواد دور کننده حاوی نفتالین قابل کنترل هستند.

💊 آیا تمامی مشکلات چمن ناشی از بیماری و آفت است؟

پاسخ قطعا یک خیر بزرگ است. اکثر مشکلاتی که در چمن مشاهده می شود به دلیل کاشت و یا نگه داری نامناسب و یا تغذیه غیر اصولی است. چمن مانند هر گیاه دیگر نیازهای غذایی خاص خود را داشته و بایستی در خاک و آب و هوای مناسب کاشته شود و به دقت نگهداری شود. در نتیجه بروز بیماری و آفت یک استثناء بوده و قبل از آن بایستی عوامل دیگر مورد بررسی قرار بگیرد.

🔷🔷 جمع بندی

چمن یک گیاه لوکس تزئینی برای بهبود طراحی فضای سبز و چشمنوازی آن است. عوامل بیار مختلف زیستی و غیر زیستی می تواند به چمن آسیب برساند که از بین عوامل زیستی، قارچها، حشرات، نماتدها و جوندگان آسیب رسان ترین موارد هستند. گرچه به طور کلی سهم عوامل غیر زیستی مانند بستر نامناسب، شوری خاک، تغذیه نا کافی و آبیاری غیر اصولی بر آسیب های چمن بیشتر است اما عوامل بیماری زا و آفات نیز می توانند خسارات زیادی به چمن وارد کنند که در این مقاله به آن پرداختیم. بدون شک انتخاب بذر مناسب یکی از اولین مراحل و البته اصولی ترین روش تضمین سلامت چمن است. کاشت و نگهداری حرفه ای این بذور سبب خواهد شد تا در نهایت چمنی زیبا و یکدست داشته باشید.

🔷🔷 مقدمه

شوری خاک با پارامتری بنام هدایت الکتریکی electrical conductivity (EC) با واحد دسی زیمنس بر متر اندازه گیری می شود. بطوری کلی افزایش درجه هدایت الکتریکی نشان دهنده افزایش شوری خاک می باشد. خاک با درجه هدایت الکتریکی کمتر از 2 برای کشاورزی مناسب می باشد و شوری خاک بالاتر  از 2 بستگی به نوع محصول می تواند موجب کاهش رشد گیاه و کاهش کمیت و کیفیت محصول گردد. باید توجه داشت می توان در خاک کشاورزی با شوری بالاتر کشت انجام داد ولی میزان رشد گیاه، کمیت و کیفیت محصول کشاورزی در مقایسه با خاک با شوری پایین تر کمتر خواهد بود. علاوه بر شوری خاک، میزان اسیدیته خاک (pH) نیز در شرایط فیزیکو شیمیایی خاک موثر می باشد و اسیدیته بالاتر و پایین تر از حد استاندارد می تواند موجب تشدید تاثیر شوری خاک در رشد و نمو گیاه گردد.

گیاه عناصر غذایی در خاک بصورت محلول در آب و به طریق فشار اسمزی جذب می کند وقتی که درجه شوری خاک بالا باشد گیاه برای جذب این عناصر غذایی باید فشار اسمزی بیشتری را در محیط اطراف ریشه اعمال کند تا بتواند بر فشار اسمزی ناشی از شوری خاک غلبه کند و این موجب افزایش مصرف انرژی در گیاه برای جذب عناصر غذایی و آب می گردد و در نتیجه کاهش رشد و کاهش کمیت و کیفیت محصول کشاورزی را به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر اسیدیته خاک نیز در جذب عناصر غذایی توسط گیاه تاثیر دارد. بهتر دامنه اسیدیته خاک برای جذب عناصر غذایی 5.8-6.5 می باشد و اسیدیته بالاتر از 8 موجب کاهش جذب بسیاری از عناصر غذایی بخصوص عنصر آهن و روی در گیاه می شود.

🔻🔻🔻🔻🔻

🔑علائم شوری

یکی از علائم رایج و قابل رویت شوری خاک، بروز یک لایه سفید بر روی خاک بخصوص بعد از آبیاری در فصل گرما می باشد که این لایه سفید شامل املاح کلرید سدیم، سولفات منیزیم می باشد. بهترین روش برای تعیین میزان شوری و اسیدیته خاک انجام آزمایش کامل خاک می باشد. علائم شوری خاک در گیاه می تواند بصورت کاهش رشد گیاه، پژمردگی گیاه با وجود آبیاری مناسب، سوختگی و قهوه های شدن حاشیه برگها، سر لخت شدن شاخه های بالایی درختان و سوختگی گل ها بروز کند.

🔑روش های کاهش شوری خاک

برای کاهش شوری خاک بسته به میزان درجه شوری خاک می توان از روش های مختلف در کنار کشت گیاهان مقاوم به شوری مانند انار، پسته، پنبه، چغندر و ..  استفاده کرد.

✅ آبشویی

یکی از روش های موثر در کاهش شوری خاک، آبشویی می باشد. آبشویی بصورت آبیاری با فوصل زمانی کوتاه موجب خارج شدن نمک های محلول در آب از خاک و کاهش شوری می گردد. نکته مهم در آبشویی این است که آب مصرف شده برای آبشویی نباید شور باشد. بطور کلی شوری خاک در یک منطقه با شوری آب متناسب می باشد یعنی در مناطقی که خاک شوری بالای دارد اغلب آب کشاورزی آن منطقه نیز شور می باشد.

نکته مهم دیگر در روش آبشویی، در دسترس بودن آب به مقدار کافی می باشد که این امر موجب محدودیت در مناطق کم آب می باشد. آبشویی بهتر است در فصل سرد سال انجام گردد زیرا که در این فصول آب به مقدار بیشتری در دسترس می باشد و تبخیر سطحی که موجب بالا آمدن شوری از لایه های زیرین می گردد کمتر صورت می گیرد.

✅ زهکشی

زهکشی بهترین روش برای کاهش شوری در اطراف ریشه گیاه می باشد. بسته به نوع کشت و نوع خاک برای کاهش شوری می توان از روش زهکشی عمیق استفاده کرد. در این روش در پایین دست مزرعه در سمت شیب زمین کشاورزی  کانلی عمیق حفر می گردد و سپس با آبیاری غرقابی سنگین املاح موجود در خاک وارد کانل شده و از زمین کشاورزی خارج می گردد.

✅ استفاده از ژیپس

ژیپس Gypsum ماده طبیعی، غیر آلی و جامدی می باشد که با تبدیل ترکیبات کربناتی و بی کربناتی خاک به ترکیبات سولفاته موجب کاهش شوری و اسیدیته خاک می گردد.

✅ استفاده از کود های آلی

هیومیک اسید یکی از کود های آلی بسیار موثر در کاهش شوری خاک می باشد. هیومیک اسید به دلیل ساختار کربنی و آلی خود علاوه بر تحریک رشد ریشه و افزایش جذب عناصر غذایی توسط ریشه موجب افزایش فعالیت میکروبی خاک می گردد، که در نتیجه فعالیت میکروبی خاک املاح موجود در خاک مانند سدیم کلرید به صورت سدیم و کلر تبدیل شده و از طریق آبیاری از محدود ریشه گیاه خارج می گردد.

🔆 استفاده از کود گوگرد ارگانیک در خاک علاوه بر تامین گوگرد مورد نیاز رشد گیاه و کاهش بیماری گیاهی مانند پوسیدگی ریشه، در کاهش اسیدیته و شوری خاک بسیار موثر می باشد. گوگرد استفاده شده در خاک توسط باکتری های تیوباسیلوس بصورت اسید سولفوریک در می آید که بشدت اسید دوست بوده و موجب اصلاح خاک و کاهش شوری می گردد.

✅ کود های ضد شوری

انواع مختلفی از کود های ضد شوری یا آنتی سالت (مانند فیکس 8 کاره، فیکس 15 کاره، دسالین) در بازار موجود می باشد که عموما این کود های شامل ترکیبات سولفات کلسیم، سولفات پتاسیم، نیتروژن و گوگرد می باشد که بصورت متنوع فرموله شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

🎯 کود های ضد شوری سولفات کلسیم: یکی از فرمول های رایج کود های ضد شوری سولفات کلسیم می باشد. که سولفات یا گوگرد موجود در این ترکیب علاوه بر تامین گوگرد مورد نیاز گیاه موجب کاهش اسیدیته خاک می گردد و کلسیم موجود در این آنتی سالت ها با ترکیبات سدیم وارد واکنش شده و جایگزین سدیم و آزاد شدن سدیم می گردد که این سدیم تجمع یافته در اثر آبشویی یا آبیاری از محیط اطراف ریشه خارج می گردد.

🎯 کود های ضد شوری نیترات کلسیم: فرمول دیگر آنتی سالت ها نیترات کلسیم مایع می باشد که درصد بالای نیتروژن موجود در این ترکیبات علاوه بر نقش تغذیه ای ، در طی جایگزینی نیتروژن در خاک موجب آزاد شدن یون های H و یون های آمونیومی خاک و در نتیجه در کاهش شوری خاک و اسیدیته خاک از موثر بوده و از سوی دیگر کلسیم موجود در این آنتی سالت موجب رها سازی و آبشویی سدیم و کاهش شوری می شود.

🎯 کود های ضد شوری سولفات پتاسیم مایع: این فرمول از آنتی صالت ها با دارا بودن درصد بالای کوگرد و پتاسیم در کاهش اسیدیته و شوری خاک موثر می باشند که عنصر پتاسیم موجود در این آنتی سالت ها علاوه بر رفع کمبود عنصر پتاسیم در خاک موجب افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش های خشکی و کم آبی و نیز کاهش شوری می گردد.

🎯 کود های ضد شوری اسیدی: در صورت مشخص شدن  بالا بودن درجه شوری خاک در نتیجه آزمایش خاک در برخی موارد می توان از ترکیبات اسیدی مانند اسید سولفوریک، اسید فسفریک و اسید انفوریک برای کاهش شوری خاک استفاده کرد. باید توجه داشت مصرف این ترکیبات اسیدی تحت نظارت کارشناس مجرب صورت گیرد.

🔑جمع بندی

شوری خاک یکی از عوامل مهم در کاهش راندمان خاک برای صنعت کشاورزی می باشد و امروزه کشاورزان با کشت های بی رویه و بدون آیش، مصرف بی رویه کود های شیمیایی و عدم استفاده از برنامه مدیریتی مناسب برای تغذیه گیاهان و بهبودی شرایط خاک موجب تشدید در فرآیندی شوری خاک گردیده است. از اینرو مدیریت، برنامه ریزی و انجام اقدامات لازم برای بهبودی شرایط خاک و کاهش شوری خاک در راستای یک سیستم کشاورزی پایدار امری ضروری می باشد.