شاخه

مقدمه…

انجیر یکی از میوه های محبوب در تمامی نقاط ایران است و می توان گفت که در هر باغ کوچکی یک یا چند بوته انجیر پیدا می شود. بخصوص در مناطق شمالی و مرکزی ایران یا در استان‌هایی مانند شیراز، انجیر به وفور کاشت و یافت می شود. نکات باغداری و نگهداری فراوانی برای درختان انجیر وجود دارد که در نهایت باعث به وجود آمدن یک میوه مناسب برای باغداران می‌شود. اما یکی از مشکلات شایع در انجیرها، ریزش میوه های آنها قبل از رسیدن کامل است که اصطلاحاً به آن کال ریزی گفته می شود. در این مقاله شما را با دلایل این مشکل و راهکارهای رفع ریزش میوه انجیر آشنا خواهیم کرد.

🔷 آشنایی با درخت انجیر

شاید به جرات بتوان گفت که انجیر جزو نخستین میوه هایی است که توسط انسان های هوشمند مورد استفاده قرار گرفته است و بنابراین ریشه در تاریخ بشر دارد. خاستگاه اصلی انجیر خاورمیانه و غرب آسیا است و در واقع از این مناطق به سایر نقاط دنیا صادر شده است. پخش شدن انجیر در دنیا یا توسط فضولات پرندگان مهاجر و یا توسط تجار قدیمی بوده است. به هرحال انجیر هم به شکل تازه خوری و هم به شکل خشکباری در جهان بسیار محبوب است و علاوه بر این در صنایع دارویی و غذایی نیز بسیار مورد استفاده دارد. 

🔆🔆 درختان انجیر گیاهانی بسیار مقاوم در برابر سرما و گرما و همچنین خشکی و کم آبی هستند و حتی در بسیاری از مناطق پر بارش به صورت کاملاً دیم کاشت می شود. اما برعکس میوه های انجیر نسبت به این شرایط حساسیت بالایی دارند. انجیر گیاهی پر شاخه و پر برگ است و رشد زیادی نیز دارد. ارقام بسیار گوناگونی از این درخت تاکنون معرفی شده که هر کدام خواص ویژه خود را دارند.

🔷🔷 مشکلات عمده در کاشت انجیر

درختان انجیر نیز همانند سایر درختان میوه و سایر گیاهان در طول زندگی خود دچار آسیب ها و مشکلات فراوانی می شوند. انواع آفات و بیماری ها، شرایط نگهداری نامناسب، حیوانات مختلف نظیر جوندگان و پرندگان و باغداری غیر اصولی باعث می شود تا میوه های انجیر در نهایت دچار مشکل شده و یا خسارت به کل درختان وارد شود.

یکی از عمده شکایاتی که باغداران انجیر در مورد درختان خود دارند، ریزش میوه های درخت انجیر، قبل از رسیدن کامل آنها است. در بسیاری از موارد این میوه ها به شکل بسیار کوچک و به صورت نرسیده و سبز رنگ بر روی درخت باقی مانده و یا ممکن است همان جا خشک شوند. در برخی موارد نیز میوه های انجیر تا حدی رشد کرده ولی پس از مدتی از ناحیه اتصال به شاخه ها جدا شده و به زمین می ریزند. در حالت سوم نیز میوه ها پس از رسیدن کامل از درخت جدا شده و به زمین می‌افتند.

در تمامی مواردی که مربوط به ریزش میوه‌های انجیر است ممکن است دلایل زیر دخیل باشند که شما را در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم کرد و راه‌های بر طرف کردن آنها را نیز به زبان ساده به شما خواهیم گفت: 

🔷 میوه ریزی طبیعی

باید توجه داشت که در تمامی درختان میوه از جمله انجیر، ریزش جزئی میوه ها بخشی از ژنتیک گیاهان است و این درختان طی فرآیند خود تنکی، بخشی از میوه های ضعیف خود را به صورت طبیعی از دست می‌دهند اما اگر میزان ریزش میوه درختان انجیر بیش از حد طبیعی باشد بایستی به دنبال دلیل آن بود.

🔷 عدم گرده افشانی مناسب 

میوه های کوچکی که بر روی درخت انجیر ظاهر می شوند در واقع  اندام هایی هستند که داخل آنها تعداد زیادی گل نر و ماده وجود دارد. گل های نر در لایه خارجی میوه و گلهای ماده که حاوی تخمک ها هستند در میانه این اندام قرار دارد. گرده افشانی درختان انجیر توسط زنبور های کوچکی به نام بلاستوفاگا Blastophaga انجام می شود. چنانچه جمعیت این زنبورها که اندازه‌های بسیار کوچکی دارند در باغات کم باشد و یا به دلیل سمپاشی علیه آفات، آنها را از بین برده باشیم، عملیات گرده افشانی با اختلال مواجه می شود و در نتیجه گلهای داخل میوه عقیم می‌ماند. عدم گرده افشانی به معنی عدم ایجاد سلول های تخم و در نتیجه عدم تولید هورمون برای رشد میوه ها است. میوه هایی که گرده افشانی نکرده‌اند دلیلی برای ادامه حیات ندارند و بعد از مدتی خشک شده و یا ممکن است به صورت سبز از درختان انجیر ریزش کنند. 

این مشکل معمولاً در باغاتی مشاهده می شود که جمعیت درختان انجیر در آن کم است و هرچه تعداد درختان بیشتر باشد جذب حشرات گرده افشان به سوی آنها بیشتر خواهد بود، در نتیجه عمل گرده افشانی بهتر انجام می شود همچنین در این باغات ممکن است سم پاشی های بهاره یعنی زمانی که جمعیت آفات میوه خوار و شته ها زیاد است انجام بپذیرد و لاجرم زنبورهای بلاستوفاگای گرده افشان را نیز از بین ببرد. بنابراین توجه به زمان تشکیل اندامهای گل روی درختان انجیر و جلوگیری از سمپاشی در این زمان از اهمیت بالایی برخوردار است. البته باید توجه داشت که زنبورهای گرده افشان بلاستوفاگا به صورت تجاری نیز به فروش می رسد و می توان آنها را در باغ ها رها سازی کرد تا میزان گرد افشانی افزایش یابد.

❌❌ نکته مهم در مورد درختان انجیر این است که گرده افشانی این درختان تنها و تنها توسط زنبورهای بلاستوفاگا انجام می‌شود و سایر حشرات هیچ نقشی در گرده افشانی درختان انجیر ندارند.

🔷 آبیاری نامناسب و نامنظم

گرچه درختان انجیر نسبت به شرایط محیطی نامساعد بسیار مقاوم هستند اما نسبت به آبیاری حساسیت بالایی دارند. بعد از تشکیل میوه ها کمبود آب باعث می شود تا میوه های انجیر ریزش پیدا کند. ریزش میوه انجیر ممکن است به خاطر عدم وجود برنامه مناسب آبیاری و وجود آبیاری های نامنظم نیز به وقوع بپیوندد. باید توجه داشت که ریشه های درخت انجیر بسیار گسترده است و گاهاً آبیاری پای درختان انجیر باعث سیراب شدن آنها نمی شود. وجود دوره های خشکی و یا فاصله افتادن بین زمان های آبیاری و همچنین آبیاری های پشت سر هم در یک دوره زمانی کوتاه از جمله عواملی است که باعث ریزش میوه های انجیر میشود. برای حل این مشکل پیشنهاد میکنیم که آبیاری در ناحیه سایه انداز درختان انجام شود و هرگاه ۱۰ سانتی متر اول خاک خشک شد، یک بار آبیاری انجام شود. لازم است که در باغات یک برنامه آبیاری مشخص تدوین و اجرا شود تا ریزش میوه‌های انجیر به حداقل خود برسد.

🔷 آفات و بیماریها

 عوامل بیماری زا و آفات مختلف ممکن است در زمان های مختلفی به میوه های انجیر حمله کرده و باعث ریزش آنها شود. انواع لاروهای میوه خوار، زنبور های میوه خوار و بیماری هایی مانند موزاییک انجیر، لکه برگی و بلایت باکتریایی انجیر ممکن است باعث ریزش میوه های این درخت شود. برای حل این مشکل بایستی ابتدا ازعامل بیمارگر و یا آفت مطمئن شد و سپس با روشهای مدیریتی ارائه شده برای آنها نسبت به مبارزه با آنها اقدام نمود. معمولاً مشورت با یک گیاه پزشک به شما کمک می‌کند که این بیماری و آفات را به راحتی از بین ببرید. گروه فوق تخصصی مرسین کشت آماده ارائه مشاوره رایگان به شما باغداران عزیز در این خصوص است و می توانید برای انجام مشاوره رایگان با شماره تلفن های مندرج در وب سایت تماس حاصل فرمایید.

🔷 شرایط آب و هوایی نامساعد 

اختلاف دمای شب و روز و یا تغییرات دمایی بسیار زیاد یکی از دلایل عمده است که باعث ریزش میوه های انجیر می شود. این موضوع بیشتر در مناطقی که خاستگاه اصلی انجیر نیستند مشاهده می گردد و اگر احداث باغ انجیر در محیط مناسب خود انجام شود این مشکل هرگز دیده نمی شود. کنترل شرایط آب و هوایی تقریباً غیر ممکن است اما استفاده از ترکیبات ضد تنش قبل و بعد از بروز عوامل تنش زا می تواند کمک کند تا ریزش میوه های انجیر به حداقل خود برسد. استفاده از ترکیبات آمینو اسیدی (کودهای آمینو اسیدی رو در ادامه مقاله ببینین) در این خصوص بسیار کارساز است.

🔷 کمبود فضا و نور

این مشکل به خصوص در باغچه ها و یا باغ ویلا ها شایع است. هر درخت انجیر به فضایی حدود 20 متر مربع برای رشد و نمو و تولید میوه مناسب نیازمند است که در بسیاری از موارد و در باغچه های کوچک این مورد از نظر دور می ماند. در بسیاری از موارد دیده شده است که درختان انجیر در حاشیه دیوار و یا در سایه کاشته می شوند. چنانچه فضای رشد درختان انجیر کمتر از این مقدار باشد و نور کامل و همه جانبه به آن وارد نشود، احتمال ریزش میوه های انجیر به شدت افزایش پیدا می‌کند. پیشنهاد می‌شود تا درختان انجیر را در فضایی بکارید که نور کامل داشته و اطراف آن توسط درختان دیگر احاطه نشده باشد.

🔷 هرس غیر اصولی

درخت انجیر همانند بسیاری از درختان میوه نیازمند هرس است. چنانچه این هرس انجام نشده و یا به شکل غیر اصولی اجرا شود، باعث خواهد شد تا تمرکز درخت بر روی تولید شاخه و برگ مانده و در نتیجه میوه ها فرصتی برای رشد و نمو پیدا نکند. همچنین هرس غیر اصولی باعث می شود تا میوه ها از دسترس حشرات گرده افشان دور مانده و ریزش پیدا کند.  هرس درختان انجیر بایستی به نحوی باشد تا نور و تبادلات هوا به راحتی در بین تمامی شاخه ها جریان داشته باشد و تا حد امکان شاخه‌ها و برگ‌ها را با یکدیگر در تماس نباشند.

🔷 کمبود مواد غذایی

کمبود برخی از عناصر غذایی به خصوص عناصر آهن، کلسیم و پتاسیم ممکن است باعث ریزش میوه های انجیر شوند. بنابراین لازم است تا این عناصر طی یک برنامه غذایی به درختان انجیر به میزان کافی برسد.

🔷🔷 جمع بندی

درخت انجیر یک درخت محبوب در ایران است، اما بایستی دقت داشت که نگهداری از آن اندکی با درختان میوه دیگر متفاوت است. درختان انجیر توسط حشرات خاصی گرده افشانی می شوند و زنبورهای عسل و یا وزش باد در گرد افشانی آنها کاملاً بی تاثیر هستند. انجیر به آبیاری نامنظم بسیار حساس بوده و همچنین تغییرات دمای شدید به آنها استرس زیادی وارد می کند. برخی از آفات و بیماری ها و کمبود مواد غذایی نیز ممکن است باعث ریزش میوه های انجیر شود.

❌پیشنهاد می کنیم چنانچه قصد احداث باغ انجیر و یا سوالی در خصوص نگهداری از این درخت میوه دارید با متخصصین کشاورزی و باغداری مرسین کشت در تماس باشید. ما شما را کمک خواهیم کرد تا بهترین نتیجه را از درختان خود بگیرید❌

🔷 مقدمه 

کشور ایران زادگاه گردو در دنیا است. در واقع اولین درختان گردو از خاورمیانه وارد مناطق دیگر شده اند. گردو درختی بزرگ، با شاخسار فراوان و چوب بسیار سخت، متراکم و مرغوب است که در اکثر مناطق مرتفع ایران کشت می شوند. از جمله نگهداری های مهم درخت گردو هرس اولیه و همچنین هرس های سالیانه این درخت است که در این مقاله شما را با آنها به صورت ساده و کاربردی آشنا خواهیم کرد.

🔷 گردو چیست؟

گردو یکی از گیاهان نهاندانه دارای برگ های مرکب و گل های نر و ماده به شکل همزمان (تک پایه) می باشد. درختان گردو به خصوص در ارقام سنتی نیازمند یک حداقل زمان مشخص برای رسیدن یه بلوغ هستند که این زمان ممکن است بین ۵ تا ۳۰ سال متفاوت باشد. میوه های گردو بر روی شاخه های نورس ایجاد شده و لقاح بین گل های ماده و نر در یک درخت امکان پذیر نیست. در نتیجه دانه های گرده از درختان نر دیگر تامین می‌شوند. بخشی که مصرف خوراکی دارد در واقع مغز هسته میوه گردو است. گردو دارای ارقام متفاوتی است که هر کدام اقلیم خاصی را برای رشد و نمو می پسندند. درختان گردو یکی از بهترین چوب های موجود در دنیا را تولید می کنند و از این‌رو در صنایع چوبی نیز کاربرد فراوان دارند.

🔷 چرا درختان گردو بایستی هرس شوند؟

درخت گردو همانند سایر درختان میوه نیازمند یک سری اصلاحات است. این اصلاحات که تحت عنوان هرس در کشاورزی شناخته می شود، باعث می‌شود تا درختان گردو فرم حرفه ای تری داشته باشند و در نتیجه میزان نفوذ هوا و نور به داخل تاج آنها افزایش یابد. همچنین این هرس باعث می شود تا چیدن میوه های گردو راحت تر شده و کارگران بتوانند به راحتی وارد تاج درخت شوند.

🌿 در بسیاری از موارد نیز به دلیل وجود آفت و بیماری های گوناگون، درختان نیاز به حذف شاخه های آلوده و یا مزاحم برای سایر شاخه ها دارند. تمام این عوامل باعث می‌شود تا درختان گردو نیاز به هرس داشته باشد 🌿

🔷 انواع هرس درختان گردو

مهمترین عاملی که نوع هرس درختان گردو را مشخص می کند، هدف و نحوه استفاده از آن توسط باغدار است. در باغات حرفه‌ای که گردو با هدف اصلی تولید میوه کاشته می شوند، بهتر است که سر زنی نهال از ارتفاع ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متری انجام شود اما درختانی که هدف اصلی آنها ایجاد شاخسار و استفاده از سایه درخت است (به طور مثال در باغ ویلاها)، بهتر است این ارتفاع بین ۱۵۰ تا ۲۳۰ سانتی متر انتخاب شود.

به طور کلی دو نوع هرس شلجمی و جامی برای گردو وجود دارد. 🅰️ در هرس شلجمی، یک شاخه به عنوان رهبر انتخاب شده و این شاخه به درخت ارتفاع می دهد، سایر شاخه ها، کوچکتر از شاخه رهبر بوده و آن را دنبال می کنند. 🅱️ اما در هرس جامی، شاخه رهبر وجود ندارد و ۳ الی ۴ شاخه اصلی در جهات مختلف درخت رشد کرده است.

✖️✖️ هرس محبوب درختان گردو در ایران و اکثر نقاط جهان هرس شلجمی تغییر یافته می باشد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد: در هرس شلجمی تغییر یافته، نهال ها از ارتفاع تقریبی ۱۲۰ سانتیمتری سرزنی می شوند و در سال اول به آنها اجازه داده می شود که شاخه های جانبی را از زیر محل سرزنی شده رشد بدهند. 

🍃در سال دوم، یکی از شاخه ها که به صورت عمودی و رو به بالا رشد کرده است به عنوان شاخه رهبر انتخاب می گردد، این شاخه تا انتهای عمر درخت سرزنی نخواهد شد و به رشد خود ادامه خواهد داد. سه الی چهار شاخه که فاصله آنها با یکدیگر حداقل بیست سانت باشد به عنوان شاخه های فرعی بر روی تنه اصلی و زیر شاخه ی رهبر به صورت محیطی انتخاب می شوند. این شاخه های جانبی نیز همواره بر روی درخت باقی مانده و در سال‌های آتی، اصلاح تنها بر شاخه های روییده بر روی آنها انجام می‌شود.

🍃در سال سوم و بعد از آن، هرس گردو محدود به حذف شاخه های اضافه و درگیر با شاخه‌های اصلی به جای مانده از هرس سال دوم خواهد بود. از سال سوم به بعد شاخه هایی که به صورت کج و یا نابجا رشد کرده‌اند و یا با سایر شاخه ها برخورد و اصطکاک دارند و یا دچار آفت و بیماری هستند حذف می گردند.

🔷 نکات هرس درختان گردو 

🔆 درختان گردو را می توان یک درخت پر شاخ و برگ در نظر گرفت که هر چه بزرگتر باشد میزان باردهی آن نیز بیشتر است بنابراین در هرس درختان گردو نبایستی دست و دلباز عمل کرد و حداقل هرس را بایستی برای آنها در نظر گرفت.

🔆 درختان گردو دارای شیره گیاهی فراوان و رقیق هستند. این موضوع باعث می‌شود که در صورت قطع کردن شاخه های با قطر بالا، شیره فراوانی از آنها خارج شده و باعث ایجاد ضعف در درختان گردو شود. بنابراین بهتر است شاخه های با قطر بالا حذف نشوند.

🔆 در صورت نیاز به حذف شاخه های با قطر بالا بایستی بلافاصله از چسب هرس غلیظ و یا تکنیک سوزاندن محل برش با شعله افکن استفاده کرد تا از هدر رفت شیره گیاهی جلوگیری به عمل آید. 

🔆 برخلاف بسیاری از درختان میوه، امکان پایین آوردن درختان مرتفع گردو با هرس وجود ندارد و این کار سبب می شود که شاخه های فراوان نورس ایجاد شده و سبب به تاخیر افتادن مجدد میوه دهی گردو شود.

🔆 برخلاف تصور عمومی هرس سنگین تاثیری بر میوه دهی درختان گردو ندارد و غالب درختانی که میوه نمی دهند هنوز به دوران بلوغ خود نرسیده اند.

🔆 در مناطقی که دارای ارتفاع کم و درجه حرارت بالا در تابستان هستند و این موضوع باعث ایجاد سوختگی در برگها می شود، بیشتر می گردد که هرس به نحوی انجام شود تا بیشترین میزان سایه گیری در پای درخت ایجاد شود

🔆 در تحقیقات جدیدی که بر روی هرس درختان گردو رقم چندلر انجام شده است، مشاهده گردیده که انجام هرس تاثیر معناداری بر میزان باردهی گردو ندارد و به خصوص در ارقام پاکوتاه و زودبارده پیشنهاد می شود که عملیات هرس به حداقل ممکن کاهش یابد.

🔶 جمع بندی

درخت گردو درختی است که سالیان متمادی در باغ باقی می ماند و هرچه سن آن بیشتر شود بار بیشتری نیز آید باغدار می کند. گردو به جز در سال اول و دوم، هرس سنگین نیاز نداشته و این هرس تنها محدود به حذف شاخه های مزاحم و یا خشک شده بر اثر آلودگی های قارچی و یا آفات می باشد. هرس های سنگین بر روی درختان گردو باعث ایجاد خسارات جبران ناپذیر به آنها به خصوص در درختان مسن تر می شود. از آنجایی که هرس درختان گردوی یک امر بسیار تخصصی است پیشنهاد می‌شود که علاوه بر مطالعه این مقاله، از مشاوره کارشناسان مرسین کشت که دارای تجربه کافی در این خصوص هستند نیز کمک بگیرید.