گیلاس

🔷🔷 مقدمه

ایران بعد از ترکیه و امریکا سومین کشور تولید کننده بزرگ این محصول در جهان محسوب می گردد از اینرو بخش قابل توجهی از باغات میوه در ایران به کشت و پرورش این محصول باغی اختصاص یافته است. یکی از عارضه رایج در باغات گیلاس پژمردگی و خشک شدن ناگهانی یا تدریجی این درخت می باشد که اغلب باغداران با این مشکل در اغلب مناطق ایران با آن مواجه شده اند. پژمردگی و خشک شدن درخت گیلاس ممکن ناشی از عوامل مختلف مانند آفت و بیماری باشد. برای آشنایی این عوامل ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید🔻🔻🔻🔻

عوامل مختلفی می تواند در پژمردگی و خشک شدن ناگهانی یا تدریجی درخت گیلاس نقش داشته باشند که عبارتند از:

• شوری بالا و یا درصد بالا آهک خاک
• سمپاشی با غلظت بالا سم
• کرم سفید ریشه
• پوسیدگی ورتیسلیومی ریشه
• پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه
• پوسیدگی سفید یا رزلینیایی ریشه
• شانکر باکتریایی

🔑شوری بالا و یا درصد آهک بالا خاک

شوری و درصد آهک بالای خاک بسته به میزان آن می تواند موجب سوختگی و پژمردگی برگها درخت گیلاس گردد. اغلب در شوری بالای خاک حاشیه برگ گیلاس سوخته و به رنگ قهوه ای در می آید و آهک بالا خاک موجب توقف رشد و ضعف کلی درخت می گردد. اگر قصد احداث باغ گیلاس دارید حتما قبل از کاشت نهال، خاک باغ مورد آزمایش قرار گیرد تا میزان شوری، آهک و سایر پارامتر های خاک مشخص گردد و با توجه به نتایج آزمایش اقدامات لازم صورت گیرد.

در صورت شوری خاک باغ احداث شده گیلاس بسته به میزان شوری می توان از روش های مختلفی برای کاهش شوری و آهک خاک مانند زهکشی خاک، استفاده از ترکیبات ضد شوری (دسالین، فیکس 8 کاره) و ترکیباتی مانند هیومیک اسید، اسید فسفریک و سولفوریک اسید استفاده کرد. مقاله کاربردی شوری خاک رو مطالعه کن!!

🔑سمپاشی با غلظت بالای سم

یکی از عوامل رایج در سوختگی و پژمردگی ناگهانی برگ درخت گیلاس، سمپاشی درخت میوه با غلظت بالای سم، سم نامناسب و یا استفاده از سموم تاریخ گذشته می باشد، که در این شرایط برگ درخت گیلاس بصورت ناگهانی در عرض دو تا سه روز کاملا خشک شده و روی درخت باقی می ماند. هنگامی بروز چنین حادثه ای، درخت بشدت دچار تنش و ضعف شده، ولی به تدریج بسته به زمان بروز حادثه و شدت تنش درخت مجددا شروع به جوانه زنی و تولید برگ های جدید می کند. برای رفع سریع این تنش و کمک به درخت برای احیا سریع توصیه می شود درخت گیلاس بصورت منظم و به مقدار مناسب آبیاری شود و در آب آبیاری از کود های مانند هیومیک اسید همراه با کود ازت بالا مانند معجزه گر استفاده کنید همچنین از کودهای ضد تنش آمینو اسیدی و عصاره جلبک محلولپاشی شود تا گیاه دوباره احیا شده و به زندگی برگردد.

🔑کرم سفید ریشه

کرم سفید ریشه (Polyphylla olivieri) از جمله آفات خطرناک برای درختان میوه بخصوص گیلاس می باشد. حضور این آفت (لارو) بسته به جمعیت آن می تواند درخت گیلاس را در مدت زمان یک هفته بطور کامل خشک کند. افراد بالغ کرم سفید ریشه، سوسک های سیاه رنگ با لکه های سفید روی بالپوش می باشند که در داخل خاک در مجاورت ریشه تخمریزی می کنند. لارو این آفت کرم های بزرگ و بند انگشتی با سر قهوه ای با 3 جفت دست و پا می باشد که این لارو ها از ریشه درخت تغذیه می کنند و با بریدن ریشه درخت موجب قطع جریان شیره گیاهی و درنتیجه خشک شدن ناگهانی درخت می شوند. سیکل زندگی این آفت سه سال می باشد بنابراین کنترل این آفت نیاز به مدت زمان طولانی دارد. بهترین روش برای کنترل این آفت استفاده از شخم یا بیل زنی زمستانه همراه با یخ آب زمستانه می باشد. علف های هرز نیز منبع غذایی مناسبی برای این آفت می باشد بنابراین کنترل و حذف علف های هرز باغ در کاهش جمعیت این آفت موثر است. همچنین در طول فصل رویشی می توان از سم دیازینون یا سایپرمترین (به میزان 5 سی سی در یک لیتر) در آب آبیاری برای کنترل این آفت استفاده نمود، همچنین توصیه می شود از دیازینون گرانول یا کلرپیرفوس گرانول همراه با گوگرد بصورت شیاری اطراف ریشه درختان میوه بخصوص گیلاس برای کنترل و دور کردن کرم ریشه از پیرامون ریشه استفاده نمود.

🔑پوسیدگی ورتیسلیومی ریشه

بیماری پوسیدگی ورتیسلیومی ریشه ناشی از قارچ خاکزاد ورتیسلیوم یکی از عوامل خشک شدن درختان میوه هسته دار بخصوص گیلاس می باشد. نشانه های آلودگی به این بیماری در درختان گیلاس اغلب بصورت خشک شدن ناگهانی برگ های چندین شاخه در یک سوی درخت در تابستان نمایان می شود که به تدریج ممکن است این علائم در کل درخت مشاهده و موجب خشک شدن کل درخت گردد. در ابتدا در اثر آلودگی به این قارچ برگ های یک یا چند شاخه به رنگ تیره و سپس بصورت چروکیده و بروی شاخه باقی می ماند. در برش عرضی از شاخه و تنه های خشک شده، بافت آوند چوبی درخت بصورت لکه ای یا کامل به رنگ قهوه ای مشاهده می شود. بهترین روش برای جلوگیری از این بیماری کاشت نهال های سالم و گواهی شده با پایه های مقاوم در خاک ضد عفونی شده با سموم تدخینی می باشد. در صورت آلودگی درختان گیلاس برای درمان و پیشگیری از توسعه بیماری می توان از قارچ کش های سیستمیک مانند متالاکسیل، رزالاکسیل و اکسی کلر مس در آب آبیاری استفاده نمود.

🔑پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه

پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه و طوقه درختان هسته دار یکی از بیماری های رایج در باغات میوه می باشد که عمدتا کاشت نهال های آلوده و یا استفاده آب های آلوده منشا اصلی بروز این بیماری است. در اثر آلودگی به قارچ فیتوفتورا، ریشه و طوقه درختان گیلاس بتدریج دچار پوسیدگی نرم و لزج می شوند که در اثر این بیماری  ابتدا رشد درختان متوفف شده و برگ ها شروع به زرد شدن، پژمردگی و ریزش می کنند و سر شاخه درختان در اثر ریزش برگها بصورت تنک در می آیند و بتدریج درختان شروع به خشک شدن می کنند. استفاده از نهال های سالم با پایه های مقاوم بهترین روش برای پیشگیری از این بیماری می  باشد. این بیماری در خاک های با رطوبت بالا یا زهکشی نامناسب یا آبیاری غرقابی سنگین خسارت بیشتری دارد، از اینرو کاهش رطوبت خاک، استفاده از روش های مناسب آبیاری با حجم آب کمتر در کاهش خسارت ناشی از این بیماری موثر می باشد. از سوی دیگر در صورت مشاهده بیماری، برای کنترل بیماری می توان در چندین نوبت در سال از سم متالاکسیل، رزالاکسیل یا اکسی کلر مس در آب آبیاری استفاده نمود.

🔑شانکر باکتریایی هسته داران

یکی دیگر از عوامل پژمردگی و خشک شدن درخت گیلاس می توان بیماری شانکر باکتریایی هسته داران یا (Psuedomonas syringae) باشد. در اثر آلودگی به این باکتری بروی تنه و شاخه ها درختان زخم های نرم و فرورفته ایجاد می شود که از محل این زخم ها شیره درخت به صورت قهوه ای روشن تا تیره خارج می گردد که به تدریج این زخم ها عمیق تر شده و بصورت شانکر در می آید. در اثر آلودگی شدید و ایجاد زخم های توسعه یافته بر روی شاخه ها و تنه ممکن است شاخه ها همراه با برگ ها و یا کل درخت کاملا پژمرده و خشک شوند. رطوبت بالای هوا، بارندگی های اوایل فصل موجب انتشار و افزایش شدت بیماری در باغات و درختان گیلاس می گردد. برای کنترل این بیماری در باغات آلوده توصیه می شود که شاخه های آلوده کاملا هرس کرده و همراه با بقایایی گیاهی مانند برگ های خزان شده بیرون از باغ منهدم گردد. سپس درختان با سموم مسی مانند اکسی کلر مس یا محلول بردو در چندین نوبت بخصوص در سمپاشی زمستانه، سمپاشی شود.

🔑پوسیدگی سفید یا رزلینیایی ریشه

قارچ بیماریزا گیاهی (Rosellinia necatrix) عامل بیماری پوسیدگی سفید ریشه، قارچی بسیار خطرناک و مهاجم می باشد که موجب پوسیدگی شدید ریشه و در نهایت خشکیدگی درختان میوه دانه دار و هسته دار و گردو می شود. در اثر آلودگی این قارچ، پوست ریشه ها به رنگ قهوه ای تیره در آمده و حالت نمد سفید رنگی زیر پوست و گاهی روی پوست ریشه نمایان می گردد. در اثر آلودگی درختان گیلاس به این بیماری، رشد درختان متوقف و حالت ریزش شدید برگ ها، تنکی تاج درخت، ریز ماندن میوه و ریزش میوه، سرخشکیدگی شاخه ها مشاهده می شود و در اثر پیشرفت بیماری در نهایت درخت در مدت زمان کوتاهی دچار خشکیدگی کامل می گردد. با توجه به مهاجم بودن عامل این بیماری در صورت مشاهده و تشخیص سریع بیماری توصیه می شود درخت آلوده همراه با ریشه کاملا منهدم گردد و خاک محل درخت ضدعفونی شود و جهت کنترل بیماری می توان از سمومی مانند اکسی کلر مس، کاربندازیم-ایپردیون و توپسین ام چندین نوبت در آبیاری استفاده نمود.

🔷🔷 نتیجه گیری

گیلاس یکی از میوه های تابستانه محبوب در بین مردم می باشد که با توجه به جایگاه سوم ایران در تولید این محصول در جهان، سطح زیر کشت قابل توجهی از باغات به این محصول اختصاص یافته است. پژمردگی و خشک شدن درختان گیلاس یکی از مشکلات رایج در باغات این محصول می باشد که عواملی مانند شوری بالا خاک، کرم سفید ریشه، پوسیدگی ورتیسلیومی، فیتوفتورایی و سفید ریشه می توان در بروز این عارضه نقش داشته باشد که استفاده از نهال سالم با پایه های رویشی مقاوم همراه با یک برنامه مدیریتی باغی دقیق (تغذیه، سمپاشی، بهداشت باغی) می تواند در کاهش این خسارت نقش بسزایی داشته باشد.