1401

🔷🔷 مقدمه

برخلاف تصور عموم مردم، زمستان نیز یک فصل بسیار مهم در کشاورزی و باغداری به شمار می آید و عملیات باغداری مهمی دراین فصل وجود دارد. گرچه زمستان فصل خواب درختان محسوب می‌شود اما می توان گفت اگر این فصل به خوبی مدیریت و گذرانده نشود نمی‌توان انتظار باردهی مناسب از درختان را در فصل آتی داشت. در مورد درختانی که خزان می کنند و هم برای مصارف زینتی در باغات استفاده می شوند، زمستان بسیار مهم و حیاتی است.

🔻🔻🔻🔻

❇️❇️چرا فصل زمستان مهم است؟

پاییز و زمستان زمان خواب درختان و آماده شدن آنها برای فصل باغی جدید است؛ بنابراین بسیار مهم است که این فصل به صورت مدیریت شده و و با سلامت کامل گذرانده شود. اگر درخت در زمستان خواب کافی نداشته باشد و یا نیاز سرمایی آن برطرف نشود و یا حتی نکاتی که در این مقاله به آن اشاره می کنیم به درستی رعایت نشوند ممکن است دچار آسیب های جدی شده و در شرایط بدتر، کاملا از بین برود بنابراین در این مقاله نکات و اقداماتی را ذکر کرده ایم تا بتوانید در فصل پاییز و زمستان مدیریت باغ خود را به عهده بگیرید.

توجه کنید که فصل زمستان، فصل خواب و ریزش برگ های درختان یعنی تقریباً اواسط پاییز تا اواخر زمستان را شامل می شود.

🔑جمع آوری سیستم های آبیاری

اولین کاری که همزمان با ریزش برگ های درختان در باغات انجام می شود جمع آوری سیستم های آبیاری تحت فشار و انتقال آنها به انبار است. تمامی اجزای سیستم های آبیاری تحت فشار بایستی از یکدیگر مجزا شده، پمپ ها و سیستم های تصفیه آب خشک شده، لوله های اصلی و فرعی و همچنین قطره چکان ها جدا و تمیز شده و پس از خشک شدن به انبار منتقل شود. دلیل انجام این کار جلوگیری از صدمه جدی به سیستم های آبیاری و امکان استفاده مجدد از آنها در فصل باغی جدید است. اگر آب در داخل پمپ ها و یا لوله های آبیاری تحت فشار باقی بماند ممکن است در زمستان یخ زده و باعث ترکیدن و از کار افتادن آن ها شود. همگی مخازن نیز بایستی کاملا از مایعات خالی شده و یا در صورت عدم امکان این کار، از مواد ضد یخ استفاده شود.

🔑هرس

بدون شک هرس مهمترین بخش و عملیات باغی است که در زمستان انجام می شود.هرس درختان میوه بایستی به درستی و مناسب با سن، شرایط و نوع درختان انجام شود. زمان انجام هرس نیز بسیار مهم است و چنانچه دیرتر و یا زودتر از حد موعد انجام گردد ممکن است باعث آسیب خفیف تا شدید به درختان مختلف شود. درختانی که هرس نمی شوند قدرت باردهی پایین تری داشته و به جای تمرکز بر روی تولید میوه، اندام های رویشی خود نظیر شاخ و برگ را گسترش می دهند و همین موضوع باعث می‌شود تا میوه ها ریز تر و دچار ریزش شود. همچنین هرس نامناسب و یا عدم انجام هرس باعث خواهد شد تا جریان نور و هوا در داخل درخت مختل شده و ریسک ابتلا به بیماری ها و آفات مختلف افزایش یابد. بهترین زمان انجام هرس زمانی است که برگ های درختان به صورت کامل ریخته و ده روز قبل و یا بعد از زمان هرس دمای زیر صفر وجود نداشته باشد بنابراین اواخر پاییز و اواسط زمستان بهترین زمان انجام عملیات هرس است.

🔑بیل زنی و شخم

زیرورو کردن خاک باغات باعث می شود تا مواد سطحی و دارای مواد آلی بالا به زیر خاک رفته و همچنین عوامل بیماری زا و یا آفات مختلف دچار جابجایی شده و جمعیت آنها کاهش یابد. زیر و رو کردن خاک همچنین باعث شکسته شدن لوله های مویین ایجاد شده در بین ذرات خاک شده و در نهایت باعث می‌شود تا راندمان آبیاری افزایش یابد. مبارزه با علفهای هرز نیز یکی دیگر از خواص شخم زدن باغات در زمستان است. در هنگام شخم، پیله های خاکی آفات، شفیره ها و یا تخم های حشرات به سطح خاک آمده و توسط پرندگان خورده شده و یا به واسطه شرایط نامساعد محیطی از بین میروند. علاوه بر این بیل زنی و شخم در باغات باعث می شود تا تبادلات گازی سریع تر و با راندمان بیشتری بین خاک و هوا انجام شود.

🔑چالکود

یکی از اصول تغذیه در باغات، تغذیه در زمستان به روش چالکود است. در این روش مواد غذایی مورد نیاز گیاه معمولاً به شکل گرانوله در عمق ۳۰ تا ۶۰ سانتی متری خاک و به فاصله ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر است از تنه اصلی درخت خط در زمین دفن می شود. بسته به جنس خاک و نوع درخت و همچنین اندازه و سن آن، میزان و فرمول استفاده از چالکود متفاوت است و بهتر است برای تعیین موضوع از کارشناسان مرسین کشت کمک بگیرید. یک چالکود بایستی حاوی مواد آلی، عناصر ماکرو و میکرو باشد. چالکود بایستی به تدریج در آب حل شود و حلالیت بالا باعث شسته شدن آن و بی اثر شدن خواص آن می گردد. پیشنهاد می شود که چالکود در اواخر پاییز و یا اوایل زمستان انجام شود.

🔑سمپاشی زمستانه

زمستان بهترین زمان ممکن برای ضدعفونی درختان از گزند آفات و بیماریهای مختلف است. سمپاشی زمستانه این امکان را می دهد تا با کمترین هزینه و بیشترین راندمان به مبارزه با آفات و بیماری ها بپردازد. از آنجایی که اکثر عوامل بیماری زا و آفات زمستان خود را بر روی تنه درختان می گذرانند، بنابراین ایجاد یک پوشش بر روی تنه درختان باعث می شود تا این عوامل بیماری زا و یا آفات از بین بروند. از همین جهت یکی از اجزای مهم سمپاشی های زمستانه روغن های امولسیون شونده هستند که همراه با یک قارچ کش (به طور مثال ترکیبات مسی) و یک حشره کش عمومی قوی (مانند اتیون) مورد استفاده قرار می گیرند. سمپاشی زمستانه می تواند طی دو یا یک مرحله بعد از پایان یافتن سرما انجام شود.

🔑رنگ آمیزی تنه درختان

یکی از کارهای مهم در زمستان و پاییز ایجاد پوشش بر روی تنه درختان با رنگ آمیزی است. در این روش یک لایه ضخیم از رنگ مخصوص که ممکن است حاوی مواد ضد قارچ و باکتری نیز باشد، بر روی تنه درختان مالیده می شود. این پوشش ضمن اینکه به عنوان یک عایق در برابر آفات و بیماری ها عمل کرده، باعث محافظت تنه از آفتاب سوختگی های زمستانه و یا سرمای شدید نیز می شود.

🔑یخ آب زمستانه

یکی از روش های سنتی که از دیرباز برای کاهش جمعیت آفات و بیماریها در باغات استفاده می شده است یخ آب زمستانه است. در این روش آبیاری با حجم بالا پیش از یخبندان در باغات انجام شده و این آب بر روی زمین به صورت کامل یخ می زند. یخ زدگی ضمن کاهش اکسیژن داخل خاک باعث از هم گسستن سلولهای عوامل بیماری زا و آفات گوناگون نیز می‌شود و از این طریق جمعیت آن ها کاهش پیدا میکند. یخ آب زمستانه نیازمند حجم بالای آب بوده و بنابراین ممکن است که در تمامی باغات موضوعیت نداشته باشد. 

🔑ایجاد پوشش زمستانه

این موضوع به خصوص در باغچه ها و باغ ویلاها از اهمیت بالاتری برخوردار است. درختان همیشه سبز که اقلیمی متفاوت از اقلیم کاشته شده دارند بایستی از گزند سرما محافظت شوند. به طور مثال انواع نخل ها نیاز دارند تا در سرمای زمستان توسط پوششی احاطه شده تا  سرمای شدید به جوانه های انتهایی آنها نفوذ نکند. این کار می تواند با ایجاد سازه های موقت و یا نایلون پیچی اندام های سبز گیاه انجام شود.

🔑محلول پاشی فروت ست

تقریبا می توان گفت آخرین کاری که در فصل زمستان انجام می شود دقیقاً قبل از جوانه زنی درختان است. در این هنگام لازم است که درختان مثمر با ترکیبی از سه عنصر روی، نیتروژن و بر محلول پاشی شوند. این موضوع کمک می‌کند تاتولید گل و گرده افشانی آنها با راندمان بهتری انجام شود و در نتیجه محصول بهتری به دست آید.

🔷🔷 نتیجه گیری

کمبود عناصر غذایی یکی عوامل اصلی در ریزش گل درختان میوه در اوایل فصل بهار محسوب می شود که استفاده از یک برنامه کودهی اصولی و برآمده از نتایج آزمایش برگ و خاک نقش بسزایی در حل این چالش خواهد داشت. استفاده از کود های مانند فروت ست، بوریک اسید، نیترات کلسیم، سولفات پتاسیم و سولفات روی در چند مرحله بخصوص پس از برداشت محصول و قبل از زرد شدن برگها در افزایش گل دهی، افزایش راندمان گرده افشانی و تلقیح گل ها و تولید میوه با کیفیت تاثیر قابل توجهی خواهد داشت.

🔷🔷 مقدمه

ظهور گل های بهاری سفید و صورتی بروی شاخسار درختان میوه در اواخر اسفند ماه و اوایل فروردین بیانگر شروع سال و بهاری نو برای ما و نویدی سالی پربار برای باغداران عزیز می باشد. یکی از چالش های مهمی که با مشاهده گل های فراوان بروی شاخه های درختان، فکر باغداران را به خود مشغول می کند نگرانی از ریزش غیر عادی گل های درختان و کاهش کمیت محصول درختان میوه در انتهای فصل می باشد. با وجود اینکه در بسیاری از موارد تمرکز باغداران روی خسارت ناشی از آفات و بیماریهای گیاهی در باغ می باشد، ریزش شدید گل و میوه می تواند خسارت قابل توجهی به باغداران وارد کند. از اینرو توجه به این چالش و جلوگیری از بروز آن موجب افزایش کمیت محصول و افزایش سود آوری برای باغداران زحمتکش خواهد شد. در ادامه مطالب برای آشنایی با عوامل دخیل در ریزش گل ها، راهکار جلوگیری از آنها و کود مناسب برای افزایش گل و تبدیل گل به میوه ما را تا انتهای این مقاله همراهی نمایید.

🔻🔻🔻🔻

❇️❇️ عوامل دخیل در ریزش گل ها

در اوایل فصل بهار تعداد گل های بسیار زیادی بروی شاخسار درختان ظهور پیدا می کند، که درختان برای تنظیم تعادل بین جذب و مصرف عناصر غذایی و عدم توانایی درختان در تامین عناصر غذایی و انرژی برای این حجم از گل ها، اقدام به ریزش گل ها یا اصلاحا تنک کردن یا خودتنظیمی می کند که این نوع ریزش گل امری طبیعی و به نفع درخت و باغدار می باشد. زبرا اگر تعداد میوه های تشکیل شده روی میوه بیشتر از توانایی درخت باشد در آخر فصل از یک سوی میوه های کوچک و بی کیفیت تشکیل خواهد و سوی دیگر ضعف شدید برای درختان را به همراه خواهد داشت. بطور طبیعی بسته به نوع و سن درخت تبدیل شدن 5 تا 7 درصد از گل به میوه، درصد قابل قبول و اقتصادی برای باغدار می باشد.

ولی در برخی موارد با وجود مشاهده گل های فراوان روی شاخه های درخت در انتهای فصل میوه های انگشت شماری روی درخت باقی می ماند که در این ریزش غیر طبیعی گل ها عوامل مختلفی دخیل می باشد. قبل از معرفی کود های مناسب برای افزایش تولید گل و تبدیل گل ها به میوه آگاهی از عوامل موثر در ریزش گل ها و راهکارهای مناسب برای رفع آنها امری ضروری می باشد. از عواملی که می تواند در ریزش گل ها دخیل باشند می توان بطور خلاصه به شرح موارد زیر اشاره داشت.

❇️اختلال در گرده افشانی درختان میوه

❇️تاثیر عوامل محیطی در ریزش گل ها

❇️عدم رعایت اصول مدیریتی

❇️ریزش گل ها در اثر کمبود عناصر غذایی

❇️آفات و بیماریها گیاهی

🔑اختلال در گرده افشانی درختان میوه

عدم تلقیح کامل گل ها در اثر عدم گرده فشانی یا اختلال در گرده افشانی موجب ریزش گل های می شود. این اختلال در گرد افشانی درختان میوه ممکن است مربوط به نوع سیستم گرده افشانی درختان میوه باشد یا در اثر عوامل دخیل در کارایی گرده افشانی صورت گیرد. منظور از سیستم گرده افشانی درختان میوه این است که برخی از درختان میوه مانند خرمالو، مرکبات نیاز به گرده افشانی ندارند و برخی  مثل هلو، شلیل، زردآلو، آلبالو خود بارور یا خودسازگار هستند یعنی گرده های گل می تواند مادگی گل های روی درخت را بارور کنند. درحالی که درختانی مانند سیب، گلابی، گیلاس، آلو و بادام خود نابارور یا خود ناسازگار می باشند و برای گرده افشانی نیاز به رقم های دیگری از همان درخت می باشد. برای مثال وجود درخت آلبالو در بین درختان گیلاس موجب افزایش راندمان گرده افشانی در درختان گیلاس می باشد. در مورد درختان خود نابارور هنگام کاشت درختان و احداث باغ باید به این نکته توجه کرد و از ارقام مختلف برای گرده افشانی استفاده نمود.

در مورد عوامل دخیل در گرده افشانی می توان به شرایط آب و هوایی مانند دما، رطوبت، باد و حشرات گرده افشان اشاره کرد که هر کدام از این عوامل می تواند در افزایش یا کاهش راندمان گرده افشانی و تلقیح گل ها به نوبه خود نقش داشته باشد. درختانی مانند گردو، فندق و اغلب هسته داران و دانه داران با باد و حشرات گرده افشانی می کنند. قرار دادن کندو زنبور عسل بسته به نوع و سن درخت 1 تا 5 کندو در هر هکتار باغ باعث افزایش قابل توجه راندمان گرده افشانی می گردد.

🔑تاثیر عوامل محیطی در ریزش گل ها

عوامل محیطی مانند سرمای دیررس بهاره، بارش شدید باران، برف و تگرگ در زمان گل دهی، افزایش شدید دما در زمان گل دهی و وزش شدید باد می تواند موجب ریزش گل ها در درختان میوه گردد. ظهور این شرایط نامساعد محیطی در هنگام گلدهی در اختیار باغداران نمی باشد ولی اعمال یکسری اقدامات می تواند در کاهش خسارت ناشی از این عوامل موثر باشد. در مناطقی که احتمال بروز سرمای دیررس بهاره زیاد می باشد بایستی از درختان دیرگل ده استفاده نمود و یا در هنگام بروز سرما دیررس با محلولپاشی ترکیبات پتاس بالا، کود های آمینو اسید و یا سوزاندن کاه و کلش خسارت ناشی از سرما روی گل ها را به حداقل رساند. کاشت درختان باد شکن مثل صنوبر، سنجد در مناطق بادخیز می تواند در کاهش ریزش گل ها ناشی وزش باد شدید موثر باشد.

🔑عدم رعایت اصول مدیریتی در باغ

یکسری از اقدامات مدیریتی نامناسب در باغ مانند هرس نامناسب، آبیاری درختان در زمان گلدهی، محلول پاشی با فشار بالا در زمان گلدهی، سمپاشی علف کش در زمان گلدهی و وزش باد می تواند موجب ریزش گل ها گردد. عدم تعادل بین اندام هوایی درخت و حجم ریشه یکی از دلایل ریزش گل ها می باشد. هرس اصولی با ایجاد این تعادل موجب تامین مناسب عناصر غذایی بین گل ها و سایر بخش های درخت گردیده و موجب کاهش ریزش گل ها می گردد.

🔑ریزش گل ها در اثر کمبود عناصر غذایی

یکی از عوامل اصلی ریزش گل ها کمبود عناصر غذایی در هنگام تشکیل گل روی درخت می باشد. در اغلب موارد ریزش شدید گل ها در اثر کمبود عناصر غذایی پس از سالی پربار و عدم تامین عناصر غذایی و کودهی مناسب پس از برداشت محصول اتفاق می افتد. باغداران عزیز بایستی توجه داشته باشند که غنچه ها گل سال بعدی درختان میوه در پاییز بروی شاخسار درخت تشکیل می شود، از اینرو در سالی که درختان، میوه پربار دارند به دلیل حجم بالای تولید میوه، پس از برداشت محصول درختان میوه از نظر عناصر غذایی با ضعف عمومی مواجه می شوند، از اینرو کود های اصولی و مناسب در این مرحله (پس از برداشت محصول) مانع از کاهش شدید گلدهی درختان میوه در سال آتی و ریزش شدید گل ها و میوه ها می گردد. اصولی ترین روش برای تعیین کمبود عناصر غذایی در درختان میوه آزمایش برگ پس از برداشت محصول و آزمایش خاک در پاییز می باشد. که با توجه به نتایج آزمایش های صورت گرفته می توان برنامه غذایی و کودهی دقیق تری برای تغذیه درختان میوه تنظیم کرد. یکی از کود های مناسب برای افزایش گل دهی پس از برداشت میوه و قبل از زرد شدن برگها استفاده از فروت ست بصورت محلول پاشی می باشد. کود فروت ست حاوی سه عنصر روی –بور و ازت می باشد که دو عنصر روی و بور نقش مهمی در تشکیل گل دارند. عنصر ازت موجود در این کود موجب افزایش طول عمر مادگی گل و عنصر بور موجب افزایش سرعت تشکیل لوله گرده و تلقیح سریع گل ها می شود. محلول پاشی کود فروت ست در دو تا سه مرحله (دو مرحله قبل از زرد شدن برگها پس از برداشت میوه و یک مرحله هنگام متورم و باز شدن غنچه ها در اواخر اسفند ماه) می تواند تاثیر قابل توجهی در افزایش گلدهی داشته باشد. استفاده از کود فروت ست همراه با آمینو اسید بصورت محلول پاشی تاثیر به مراتب بیشتری خواهد داشت. همچنین استفاده از نیترات کلسیم، سولفات روی و سولفات پتاسیم در آبیاری پس از برداشت محصول تاثیر عالی در جلوگیری از ریزش گل ها خواهد داشت. پس از گلدهی درختان میوه در فصل بهار، محلول پاشی بوریک اسید در سه مرحله، هنگام تلقیح 80 درصد گل ها، بعد از فندقی شدن میوه و قبل از رسیدن میوه باعث افزایش کیفیت میوه و کاهش ریزش میوه می گردد. همچنین بعد از تلقیح گل ها و تشکیل میوه استفاده از کود های کلسیم مایع (هارد، کلبورن) بصورت محلول پاشی مانع از ریزش میوه های تازه تشکیل شده می گردد.

🔑ریزش گل ها در اثر آفات و بیماری ها

برخی از آفات مانند زنبور مغز خوار، کرم سیب، شپشک استرالیایی و بیماریها از قبیل شانکر باکتریایی و پوسیدگی ریشه فیتوفتورای و رزلینیا می توان در ریزش گل ها نقش داشته باشد که اعمال اقدامات لازم برای کنترل این آفات و بیماری ها می تواند در رفع این عارضه موثر باشد.

🔷🔷 نتیجه گیری

کمبود عناصر غذایی یکی عوامل اصلی در ریزش گل درختان میوه در اوایل فصل بهار محسوب می شود که استفاده از یک برنامه کودهی اصولی و برآمده از نتایج آزمایش برگ و خاک نقش بسزایی در حل این چالش خواهد داشت. استفاده از کود های مانند فروت ست، بوریک اسید، نیترات کلسیم، سولفات پتاسیم و سولفات روی در چند مرحله بخصوص پس از برداشت محصول و قبل از زرد شدن برگها در افزایش گل دهی، افزایش راندمان گرده افشانی و تلقیح گل ها و تولید میوه با کیفیت تاثیر قابل توجهی خواهد داشت.