علی روشن بخش

🔷🔷 مقدمه

چمن (lawn) یک گیاه چند ساله بوده که نزدیکی زیادی به گندم و جو دارد. انواع مختلفی از بذور چمن در بازار به صورت تکی و یا مخلوط نیز وجود دارد که مقاومت گیاه کاشته شده را به شرایط مختلف افزایش می دهد. نگهداری از چمن تقریبا دشوار بوده و دردسرهای خاص خود را دارد. این گیاه زیبا نیاز به رسیدگی دائمی داشته و رهاسازی آن، آسیب جدی به آنها وارد می کند. در این بین مانند هر گیاه دیگر، چمن نیز ممکن است به آفات و بیماری های گوناگونی مبتلا شود که در این مقاله به زبان ساده شما را با این بیماری و آفات آشنا می کنیم.

🔻🔻🔻🔻🔻

🌱 چرا چمن بیمار می شود؟

عوامل بیماری زا و یا آفات در همه جا حضور دارند و حتی اگر بهترین نوع رسیدگی را از چمن های خود داشته باشید، ممکن است بیماری و آفت ظهور کند. اما چیزی که ثابت شده آن است که چمن هایی که تحت استرس هستند و نگه داری مناسبی ندارند با درصد بالاتری به آفات و بیماری ها دچار می شوند. به طور مثال کوتاه کردن دیر موقع چمن ها باعث افزایش رطوبت و بیشتر شدن احتمال بروز بیماری های قارچی می شود و یا آبیاری بیش از حد میتواند قارچ های ریشه را فعالتر کند. چمن هایی که با کود دامی تازه کاشته می شوند ممکن است دچار آفات ریشه خوار شده و یا توسط باکتری و قارچ های گوناگون بپوسند. آبیاری کم و خاکهای غیر مغذی نیز باعث افزایش احتمال درگیری چمن با آفات و بیماری ها می شود. بنابراین بیماری و آفت میتواند در همه جا و همه وقت وجود داشته باشد اما این ما هستیم که احتمال بروز آنها را با نوع مراقبت خود کم و زیاد میکنیم.

🌱 بیماری های مهم چمن

گرچه عوامل زیادی روی چمن می تواند ایجاد بیماری کند اما به طور کلی قارچ ها و نماتدها مهمترین عوامل بیماری زای چمن هستند. مهترین این بیماری ها به شرح زیر است:

✅ لکه برگی هلمینتوسپورایی

این بیماری یک قارچ است که در آب و هوای خنک و معمولا در خرداد ماه روی چمن بروز میکند. علامت این بیماری وجود لکه های پراکنده قرمز تا سیاه روی برگ های چمن است که در نهایت حالت لهیده به نقاطی از چمن می دهد. این بیماری اگر به اندام های هوایی حمله کند به راحتی کنترل می شود اما اگر به طوقه چمن حمله ور شود به احتمال زیاد چمن را از بین خواهد برد. این قارچ به خصوص در رقم بلوگراس مشهود تر است.

✅ بلایت پیتیومی

این بیماری مخصوص چمن هایی است که آبیاری زیاد از حد می شوند، در مناطق مرطوب کاشته شده اند و یا دیر تر از موعد کوتاه شده اند. این شبه قارچ با حمله به چمن باعث لزج و آبکی شدن اندام هوایی شده و در چمن های تازه کاشته شده می تواند گیاهچه را بپوساند. در آلودگی های شدید، چمن کاملا لهیده شده و یک اندام پنبه مانند روی آنها ظاهر می شود.

✅ براون پچ

این بیماری نیز قارچی بوده و معمولا به خاطر آبیاری زیاد، بارندگی زیاد و یا مصرف بیش از حد از کودهای نیتروژن دار ایجاد می شود. در این بیماری روی سطح چمن لکه هایی به اندازه یک سکه و به رنگ قهوه ای ایجاد شده که به مرور بزرگتر شده و به شکل دایره ای رشد و می کند. این دایره در واقع برگ های مرده چمن هستند. حاشیه این دایره معمولا به رنگ خاکستری است.

✅ دالر اسپات

این بیماری قارچی نیز در بهار و به صورت لکه هایی به قطر تقریبی 5 سانتی متر روی سطح چمن و به رنگ سفید ظهور میکند. تعداد این لکه ها معمولا بیشتر از بیماری های دیگر است و دلیل آن سوختگی حاشیه برگها به دلیل حمله قارچ به برگ است. این سوختگی ممکن است به نوک برگها نیز سرایت نماید.

✅ سامر پچ

در این بیماری قارچی، چمن به شکل یک دایره شروع به خشک شدن میکند اما مرکز این دایره دارای چمن های سالم است. در واقع شکل این بیماری روی جمل تداعی کننده شکل یک حلقه یا دونات است. این بیماری بیشتر روی رقم بلوگراس مشاهده می شود و بیشتر در فصل تابستان و در خاکهای خشک شایع است.

✅ زنگ چمن

این بیماری باعث ایجاد جوشهایی به رنگ قرمز روی برگ های چمن می شود و می تواند به سرعت در سراسر زمین چمن گسترده شود. زمین های آلوده به این بیماری از فاصله دورتر به رنگ نارنجی دیده شده و به خصوص در آبیاری های بارانی با سرعت زیاد گسترده می شوند. این بیماری به خصوص در چمن هایی که دیر به دیر کوتاه می شوند بیشتر دیده شده است.

✅ حلقه پریان

این بیماری در واقع یک مشکل ریشه ای بوده که علائم آن بسیار خاص و مشهود است. در این بیماری، قارچ در داخل خاک به شکل حلقه ای رشد کرده وپس از آسیب به ریشه چمن و اختلال در جذب مواد شروع به تولید اندام جنسی به شکل یک قارچ کلاهک دار سفید بر روی زمین میکند. این بیماری در نهایت موجب ایجاد یا حلقه بزرگ از قارچ های چتری به رنگ سفید بر روی زمین چمن می شوند.

✅ نماتدها

نماتدها در واقع حیوانات میکروسکوپی هستند که می توانند وارد ریشه ها شده و یا با اندام نیش مانند خود از سیره گیاهی چمن ها استفاده کنند. پوشش متراکم چمن و حجم بالای ریشه محیطی ایده آل برای انواع نماتدهای انگل گیاهی است و این موجودان با تغذیه از ریشه و از بین بردن آنها ضمن باز کردن مسیر حمله سایر عوامل بیمارگر باعث ضعف در کلنی های چمن می شوند.

💥 کنترل و مدیریت بیمارگرهای چمن

خوشبختانه چمن محصول خوراکی نبوده و بسیاری از محدودیت های کنترلی که برای گیاهان زراعی وجود دارد را ندارد. به طور کلی بیمارگرهای قارچی با افزایش رطوبت و استفاده از کودهای حاوی نیتروژن بالا به خصوص اوره تشدید می شوند. بنابراین مدیریت آبیاری و زهکشی خاک، شیب دهی مناسب به زمین و کوتاه کردن به موقع چمن باعث می شود تا درثد احتمال بروز بیماری قارچی کمتر گردد. قارچکش هایی نظیر متالاکسیل، مانکوزب، تیوفانات متیل و اکسی کلرور مس از جمله مواردی هستند که با نظر گیاهپزشک میتوانند در زمین های چمن کاری شده استفاده شوند. متام سدیم، فلوپیرام، آبامکتین و کادوزافوس نیز سموم نماتدکشی هستند که میتوانند برای کنترل جمعیت نماتدها در چمن استفاده شود.

🔑آفات چمن

علاوه بر بیمارگرهای مختلف، چمن ها درگیر آفات مختلف نیز می شوند که در ادامه با آنها آشنا می شوید:

✅ آبدزدک ها

این حشرات به خودی خود آفت چمن نیستند ولی بیشترین خسارت را به چمن وارد میکنند. این حشرات با حفر تونل های متعدد باعث قطع شدن ریشه های چمن و ضعف آنها می شوند.

✅ کرم سفید ریشه

این لاروها بر خلاف آبدزدک ها به طور مستقیم از ریشه تغذیه کرده و آنها را از بین میبرند. ریشه های قطع شده همچنین مستعد دریافت بیماری های قارچی خواهند شد.

✅ سرخرطومی ها

سوسک های سرخرطومی هم در مواحل لاروی و هم در دوران بلوغ خود می توانند از ریشه و اندام هوایی چمن تغذیه کرده و باعث تضعیف آنها شوند. گرچه این دسته آفت مهم و همه گیری به شمار نمی آیند.

✅ موش و خرگوش

این دو جونده نیز با حفر تونل و لانه در زیر زمین باعث ایجاد خسارت بر روی چمن، به خصوص در زمین های بزرگ مانند پارک ها و زمین های گلف می شوند.

💥 کنترل و مدیریت آفات چمن

اکثر حشراتی که در بالا ذکر شد با یک کنترل شیمیایی ساده با سمومی نظیر سایپرمترین، دلتامترین و یا مالاتیون و البته با نظر گیاهپزشک قابل کنترل هستند. جوندگان نیز با طعمه های آلوده به برودیفاکوم و یا مواد دور کننده حاوی نفتالین قابل کنترل هستند.

💊 آیا تمامی مشکلات چمن ناشی از بیماری و آفت است؟

پاسخ قطعا یک خیر بزرگ است. اکثر مشکلاتی که در چمن مشاهده می شود به دلیل کاشت و یا نگه داری نامناسب و یا تغذیه غیر اصولی است. چمن مانند هر گیاه دیگر نیازهای غذایی خاص خود را داشته و بایستی در خاک و آب و هوای مناسب کاشته شود و به دقت نگهداری شود. در نتیجه بروز بیماری و آفت یک استثناء بوده و قبل از آن بایستی عوامل دیگر مورد بررسی قرار بگیرد.

🔷🔷 جمع بندی

چمن یک گیاه لوکس تزئینی برای بهبود طراحی فضای سبز و چشمنوازی آن است. عوامل بیار مختلف زیستی و غیر زیستی می تواند به چمن آسیب برساند که از بین عوامل زیستی، قارچها، حشرات، نماتدها و جوندگان آسیب رسان ترین موارد هستند. گرچه به طور کلی سهم عوامل غیر زیستی مانند بستر نامناسب، شوری خاک، تغذیه نا کافی و آبیاری غیر اصولی بر آسیب های چمن بیشتر است اما عوامل بیماری زا و آفات نیز می توانند خسارات زیادی به چمن وارد کنند که در این مقاله به آن پرداختیم. بدون شک انتخاب بذر مناسب یکی از اولین مراحل و البته اصولی ترین روش تضمین سلامت چمن است. کاشت و نگهداری حرفه ای این بذور سبب خواهد شد تا در نهایت چمنی زیبا و یکدست داشته باشید.