فروردین 1403

🔷🔷 مقدمه

آفات و بیماری های گیاهی یکی از عوامل محدود کننده در تولید محصولات باغی از نظر کمی و کیفی می باشد. بیماری های گیاهی در درختان میوه توسط عواملی شامل قارچ ها، ویروس ها، فیتوپلاسما و باکتریهای بیماری زا گیاهی رخ می دهد که از میان این عوامل باکتری های بیماری زا گیاهی در درختان می توانند خسارت شدیدی از نظر سلامت درختان و کاهش تولید میوه و کاهش بازار پسندی و در نهایت افت درآمد کشاورزان و باغداران را به همراه داشته باشد. گونه های مختلفی از باکتری های بیمایزا گیاهی در انواع درختان میوه شامل هسته داران، مرکبات و گردو موجب بیماری گیاهی باکتریایی می شوند که بسته به نوع باکتری و میزبان علائم های متنوعی روی بخش های مختلف گیاه ایجاد می کند. برای آشنایی با بیماریهای مهم باکتریایی در درختان میوه و نحوه کنترل بیماری های باکتریایی در درختان میوه تا انتهای این مقاله با ما باشید.

 🔻🔻🔻🔻🔻

هدف از نگارش این مقاله توصیف تخصصی انواع بیماری های باکتریایی در درختان میوه نمی باشد بلکه آشنایی مختصر با بیماری های مهم و شایع باکتریایی در درختان میوه و ارائه راه حل کاربردی برای پیشگیری و کنترل این بیماریها می باشد.

🔑بیماری شانکر باکتریایی در درختان میوه هسته دار

یکی از شایع ترین بیماریهای گیاهی در درختان میوه هسته دار که اغلب باغداران و افرادی که حتی چندین درخت هسته دار در حیاط خانه یا ویلا دارند و با آن روبرو شده اند بیماری شانکر باکتریایی هسته داران می باشد.  بارزترین علائم این بیماری بصورت زخم های عمیق روی تنه و خروج صمغ های قهوه ای رنگ در محل زخم می باشد. عامل این بیماری باکتری بنام Pseudomonas syringae می باشد و این باکتری بروی تمامی درختان هسته دار بخصوص گیلاس و زردآلو می تواند آسیب شدیدی وارد کند. ترشح صمغ از محل زخم های در طول تمامی فصل ها قابل مشاهده می باشد ولی در فصل پاییز و با شروع سرما ترشح صمغ در اثر بیماری شدت گرفته و با انتشار باکتری از این محل به جوانه ها موجب خشک شده جوانه و سرشاخه ها می گردد. با شروع فصل بهار با انتقال باکتری از طریق بارش باران و باد از محل شانکر و صمغ ها به جوانه ها و گل های تازه باز شده موجب سوختگی گل ها یا اصطلاحا بلاست شکوفه شده و کاهش تولید میوه در درختان  آلوده می گردد. این بیماری لکه ها به رنگ قهوه ای تا بنفش با هاله ای زرد رنگ روی برگ ها ایجاد می کند که بتدریج خشکیده و حالت غربالی نیز پیدا کرده و روی میوه نیز لکه ها قهوه ای با صمغ روشنی از آن ها خارج می شود. این باکتری در محل شانکر، صمغ های تولید شده و فلس جوانه ها زمستانگذرانی می کنند و با شروع فصل بهار می تواند توسط آب باران، باد و حشرات گرده افشان در بخش های مختلف درخت و سایر قسمت های باغ انتشار پیدا کند.

🔑شانکر باکتریایی مرکبات

یکی از بیماری های رایج در مرکبات، شانکر باکتریایی مرکبات می باشد. عامل این بیماری باکتری بنام Xanthomonas citri می باشد. علائم این بیماری در مرکبات مانند پرتغال بصورت لکه های  زرد تا قهوه ای با هاله ای سفید رنگ روی برگها، ساقه سبز و میوه ها قابل رویت می باشد که آلودگی به این باکتری به دلیل بلاست شکوفه موجب کاهش تولید میوه و کاهش کیفیت و بازار پسندی مرکبات می گردد. یکی دیگر از علائم بارز این بیماری بروز زخم شانکر با حاشیه های نکروز و لزج بروی تنه درختان می باشد که در صورت عدم کنترل می تواند موجب مرگ درخت گردد. بیماری شانکر مرکبات بروی مرکباتی فبیل گریپ فروت، پرتغال، لیمو ترش و شیرین می تواند خسارت سنگینی وارد کند این بیماری باکتریایی بوسیله باد، آب باران، حشرات و بزارالات آلوده می تواند انتشار پیدا کند.

🔑شانکر باکتریایی یا پوستی درخت گردو

یکی از بیماریهای مهم در گردو، شانکر باکتریایی یا پوستی درخت گردو می باشد عامل این بیماری باکتری بنام Brenneria nigrifluens می باشد که آلودگی به این بیماری در ابتدا بصورت لکه های نامتقارن و قهوه ای رنگ ظاهر می گردد که بافت چوب در این محل تخریب و قهوه ای رنگ می شود و با توسعه بیماری بصورت زخم ها و یا ترک خوردگی در بخش های مختلف پوست درخت نمایان می گردد که از این محل زخم ها شیره سیاه رنگی خارج می شود و بتدریج این زخم ها توسعه یافته و موجب ضعف عمومی درخت و خشک شده آن می گردد.

روش های کاربردی برای کنترل بیماری های باکتریایی در درختان میوه                     

بطور کلی به دلیل ماهیت بیماری های باکتریایی گیاهی پس آلودگی درختان میوه درمان قطعی آن ها سخت و تقریبا غیر ممکن می باشد و بهترین روش در کنترل این نوع بیماری ها پیشگیری از ایجاد آلودگی و درصورت آلودگی مدیریت اصولی بیماری های باکتریایی در باغات میوه می باشد. منظور از مدیریت اصولی این است که باید از روش های تلفیقی که در زیر  به آنها اشاره خواهد شد برای کنترل این بیماری در دوره های مختلف رشد و طول فصل استفاده نمود. بهترین روش های مدیریتی برای کنترل بیماری های گیاهی شامل موارد زیر می باشد:

کاشت نهال های سالم

یکی از مهمترین نکته در احداث باغ یا کاشت درخت استفاده از نهال سالم و عاری از بیمای می باشد و تهیه نهال گواهی شده (لیبل دار) از نهالستان های معتبر یکی از بهترین راهکار های برای پیشگیری از انواع آفات و بیماری های گیاهی می باشد.

احداث باغ در منطقه عاری از آلودگی

احداث باغ درختان هسته دار در منطقه ای که باغات دیگر آلودگی شدیدی به بیماری شانکر هسته دار دارند احتمال ایجاد آلودگی در باغ جدیدالاحداث را افزایش می دهد از اینرو توصیه می شود قبل از احداث باغ به این نکته توجه خاصی داشته باشید.

استفاده از باد شکن

با توجه به اینکه باد و باران یکی از عوامل مهم انتشار بیماری های باکتریای در باغات می باشد استفاده از باد شکن مانند کاشت درختان بلند (صنوبر، تبریزی، سنجد …) در مسیر ورود باد به باغ می تواند در کنترل انتشار بیماری موثر باشد.

حذف درختان آلوده

در صورتی که در باغ تعداد درخت آلوده در مقایسه به کل درختان باغ تعداد بسیار اندکی باشد توصیه می شود به محض مشاهده درخت آلوده بطور کلی درخت آلوده حذف و کل باغ ضدعفونی گردد.

هرس اصولی باغ

با توجه به اینکه افزایش رطوبت در باغ موجب افزایش شدت آلودگی به بیماری های باکتریایی می گردد هرس اصولی درختان میوه موجب افزایش جریان هوا در باغ و کاهش رطوبت و کاهش شدت آلودگی و انتشار بیماری در باغ می گردد. در ضمن در صورت مشاهده علائم بیماری مانند صمغ بروی شاخه ها و شاخه های خشک شده توصیه می گردد اقدام به هرس و حذف این شاخه های آلوده صورت گردد.

کنترل علف های هرز

وجود علف هرز در باغ موجب افزایش میزان رطوبت در محیط باغ می گردد که کنترل و حذف این علف های هرز در کنترل بیماری باکتریایی موثر می باشد.

استفاده از روش های مناسب آبیاری

بطور کلی با توجه به شرایط آبی در ایران استفاده از روش های نوین آبیاری به جای روش های سنتی مانند غرقاب امری ضروری می باشد. آبیاری به روش غرقاب کردن باغ به دلیل حجم بالای آب استفاده شده موجب افزایش رطوبت در باغ و افزایش شدت آلودگی به بیماری های باکتریایی و قارچی می گردد که استفاده روش های جدید مانند آبیاری قطره ای یا زیرسطحی در کنترل این بیماری ها موثر می باشد.

کنترل آفات

حشرات می تواند یکی از عوامل انتشار بیماری های باکتریایی در باغ باشد از اینرو توصیه می شود که کنترل آفات و عدم استفاده از زنیور عسل در باغات آلوده را در برنامه مدیریتی مد نظر داشته باشید

تغذیه مناسب درختان میوه

بطور کلی درختان و باغاتی که از نظر تغذیه و کودهی در شرایط نامناسب باشد حساسیت بیشتر نسبت به آلودگی به انواع آفات و بیماری ها دارند از اینرو تقویت درختان با استفاده از یک برنامه غذایی مناسب موجب افزایش مقاومت درختان در برابر بیماریهای باکتریایی می گردد

سمپاشی و ضد عفونی درختان

کاربردی ترین روش در کنترل بیماری های باکتریایی استفاده از سموم مسی و برخی از سموم نباتی موثر موجود در بازار می باشد.  استفاده از سموم مسی به منظور جلوگیری از افزایش شدت آلودگی و ضدعفونی باغ انجام می گیرد. در صورتی که علائم شانکر و صمغ بروی تنه و شاخه های اصلی مشاهده شد بایستی محل زخم و شیره ها با چاقو ضد عفونی شده با وایتکش تا مشاهده بافت سالم تراشیده شده و  سپس محل تراشیده شده با محلول برده پوشانده و مجددا روی آنرا با ترکیب بردو و رنگ محافظ تنه (به نسبت 1 به 5) پوشانده شود. بطور کلی برای سمپاشی و ضد عفونی باغ توصیه می شود بعد از خزان برگها در پاییز کل باغ و قبل از تورم جوانه ها اواخر اسفند ماه یا فروردین (بسته به شرایط آب و هوایی منطقه)  با سم بردو به نسبت 7 در هزار سمپاشی گردد. در طول فصل رویشی بعد از تشکیل میوه و چاقاله شدن آن با سم اکسی کلر مس به میزان دو در هزار و در هنگام گردویی شدن میوه تا رسیدن میوه با فسفیمکس سمپاشی گردد.

🔑جمع بندی

بیماری های باکتریایی مانند شانکر باکتریایی درختان هسته دار، مرکبات و گردو از جمله بیماری های رایج در باغات می باشد که برای کنترل این بیماری ها بایستی مجموعه از روش های کنترلی را در قالب یک برنامه مدیریتی در دوره های مختلف رشد انجام داد. استفاده از سموم مسی مانند بردو، اکسی کلر مس و سایر سموم مسی موجود رایج ترین روش در کنترل بیماریهای باکتریایی می باشد.

پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (فرم) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید.