علی روشن بخش

🔷🔷 مقدمه

سیب یکی از میوه‌های بسیار محبوب در ایران و جهان است. ارقام مختلفی از این میوه در کشورهای با آب و هوای معتدل و نیمه کوهستانی کشت می‌شود و علاوه بر مصرف تازه خوری در صنایع مختلف مانند کمپوت و مرباسازی نیز کاربرد دارد. میوه سیب دارای انبارمانی بسیار خوبی است و از این جهت می‌توان آنها را در سردخانه نگهداری کرد و در فصل‌های سرد سال به بازار ارائه کرد. از این جهت میوه سیب یکی از درختان محبوب برای باغداران مناطق نیمه کوهستانی به شمار می‌آید.

درخت سیب همانند تمامی درختان میوه دیگر می‌تواند درگیر آفات عمومی و اختصاصی شوند که گاهاً این آفات خسارات بسیار شدیدی به درخت وارد می‌کنند و در نتیجه میزان برداشت محصول را نیز کمتر می‌کنند.

در این مقاله شما را با مهم‌ترین آفات درخت سیب آشنا خواهیم کرد و روش‌های کنترل این آفات را نیز به شما خواهیم گفت.

🔻🔻🔻🔻🔻

🔑چرا شناخت آفات درخت سیب مهم است؟

درخت سیب به عنوان یکی از محبوب‌ترین درختان کاشته شده توسط کشاورزان همیشه مورد توجه بوده است و طی سال‌های اخیر نیز علاوه بر ارقام سنتی، ارقام نوین تری نیز در ایران کشت شده‌اند. از آنجایی که دوره رشدی درخت سیب نسبت به درختانی مانند هسته‌داران طولانی‌تر است، بنابراین با احتمال بیشتری ممکن است دچار آفات گوناگون شوند. شناخت به موقع این آفات به کشاورز کمک می‌کند تا در اسرع وقت نسبت به مبارزه با این آفات اقدام کند.  در نتیجه از بروز خسارت‌های شدیدتر جلوگیری به عمل آید.

🔴 اولین قدم در کنترل این آفات، شناخت آنها و اقدام مدیریتی به موقع است. بنابراین در ادامه شما را با مهم‌ترین آفات درخت سیب آشنا می‌کنیم.

🔑کرم سیب

این حشره با نام علمی Cydia pomonella آفت کلیدی سیب به شمار می‌آید و در واقع تمامی روش‌های کنترلی آفات سیب بر پایه این آفت برنامه‌ریزی می‌شود. خسارت این آفت که در اکثر نقاط هم مشاهده می‌شود بسیار بالا بوده و از همه مهمتر خسارات اقتصادی به سیب وارد می‌کند. این آفت در ایران ۲ تا ۴ نسل در سال ایجاد می‌کند که می‌تواند خسارات سنگینی به درخت وارد نماید. این آفت در واقع یک شب پره کوچک به رنگ خاکستری تا قهوه‌ای است که در انتهای بال‌های خود نوارهای قهوه‌ای رنگی دارد. کرم سیب پس از بیرون آمدن از تخم‌ها به سمت میوه‌ها حمله کرده و با ایجاد دالان به سمت دانه‌ها رفته و از آنها تغذیه می‌کنند. در نسل‌های اول این آفت چون میوه‌های سیب هنوز کوچک هستند حمله به دانه باعث ریزش میوه‌ها می‌گردد اما در نسل‌های بعدی ممکن است میوه بر روی درخت باقی بماند. میوه‌های جوان خسارت دیده بر روی پوست خود دارای یک سوراخ کوچک هستند که گاهاً فضولات کرم و بافت بهم خورده میوه از آن بیرون زده است.

با اینکه ترجیح میزبانی این آفت درخت سیب است اما می‌تواند به سایر درختان میوه مانند گلابی، گیلاس، بادام و زردآلو نیز حمله کند.

🔴 زمان فاکتور بسیار مهم در کنترل این آفت به شمار می‌آید و چنانچه بتوان قبل از ورود این آفت به داخل میوه‌ها اقدامات مدیریتی را انجام داد، خسارت این آفت به حداقل ممکن می‌رسد.

سمپاشی درختان با مخلوط سموم فسفره مانند استامی پراید و فن والریت اثر بسیار مطلوبی در کاهش جمعیت این آفت در باغات دارد. همچنین استفاده از روش‌های بیولوژیک مانند تله های فرومونی، انواع حشرات شکارگر و قارچ‌های پارازیت کننده حشرات می‌توانند برای کنترل این آفت مورد استفاده قرار بگیرند.

🔑لیسه سیب

یکی از آفات مهم درخت سیب به خصوص در مناطق کوهستانی لیسه سیب است. این شب پره کوچک و سفید رنگ با نام علمی  Archips rosanus تنها یک نسل در سال دارد اما خسارات بسیار سنگینی به باغات سیب وارد می‌کند. این حشره تخم‌های خود را به شکل پولک  روی شاخه‌های کم قطر می‌گذارد و پس از تفریخ تخم ها ، لاروها به شدت از فضای بین رگبرگی تغذیه کرده و ظاهر توری مانند به برگ‌های درخت می‌دهند. این لاروها با تنیدن تار، برگ‌ها را به یکدیگر و شاخه‌ها چسبانده و در همان جا تبدیل به شفیره می‌شوند. جهت مبارزه با این آفت بایستی به محض مشاهده اولین علائم نسبت به سمپاشی آنها با سموم فسفره‌ای مانند سایپرمترین و یا فن والریت اقدام کرد.

🔑مگس میوه مدیترانه‌ای

این آفت با نام علمی  Ceratitis capitatis از جمله آفاتی است که به طیف وسیعی از میوه‌جات حمله می‌کند. این آفت به خصوص در زمان رسیدن میوه‌ها تخم‌های خود را در داخل پوست میوه گذاشته و لارو‌های آن به شدت از میوه تغذیه کرده و باعث ریزش آنها می‌شود. ترشیدگی میوه‌ها نیز یکی دیگر از علائم این آفت بر روی درختان میوه است. این آفت بین ۸ تا ۱۴ نسل در سال ایجاد می‌کند و بنابراین دارای نرخ زاد و ولد بسیار بالایی می‌باشد.  با توجه به بیولوژی این آفت استفاده از سموم شیمیایی چندان برای آنها موثر نبوده و تنها به صورت موقتی باعث کاهش جمعیت آنها می‌شوند. سم‌هایی مانند تریکلروفن، دلتامترین، سایپرمترین و دیکلرووس می‌توانند در کاهش جمعیت‌های این آفت موثر باشند؛ اما از طرف دیگر مقاومت به سموم در این دسته از آفات به سرعت بروز پیدا می‌کند.  یکی از مهمترین راه‌های جلوگیری از این آفت پیچاندن میوه‌ها در یک لفافه پلاستیکی یا کاغذی است. همچنین استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند عقیم کردن نرها و آزادسازی آنها در باغات می‌تواند جمعیت آفت را به طور چشمگیری کاهش دهد. طعمه گذاری با مخلوط سم مالاتیون و پروتئین هیدرولیزات نیز یکی از راه‌های بسیار مناسب برای کنترل این آفت به شمار می‌آید.

🔑سرخرطومی سیب

این سوسک با نام علمی Antonomus pomorum یکی از آفات مهم گل سیب بوده که در بهار و همزمان با رویش گل‌ها بروز پیدا می‌کند. حشرات بالغ این آفت شروع به تخم گذاری در داخل گل‌ها کرده و فرزندان ایجاد شده از گل ها تغذیه می‌کنند. حشرات بالغ نیز می‌توانند به گل‌ها و شاخه‌های جوان آسیب بزنند اما خسارت اصلی این آفت مربوط به لارو‌های خارج شده از تخم است. گل‌های خسارت دیده بر اثر این آفت زایایی خود را از دست داده و امکان لقاح ندارند و در نتیجه گلبرگ‌های آنها قهوه‌ای شده و خشک می‌شوند.  جمعیت‌های بالای این آفت می‌توانند به صورت کامل محصول آن سال را تهدید کنند. یکی از راهکارهای مناسب برای جلوگیری از این آفت سمپاشی زمستانه درختان با سموم مناسب است. همچنین جمع آوری بقایای آلوده نیز کمک بسیار زیادی در کاهش جمعیت این آفت می‌کند. در هر صورت در هنگام مشاهده این آفت بایستی سمپاشی با سموم عمومی مانند سایپرمترین و فن والریت انجام شود. 

🔑سوسكهاي پلن خوار درختان ميوه 

گونه‌های مختلفی از سوسک‌های گرده خوار ممکن است به درختان میوه از جمله سیب حمله کنند. این آفات در مراحل بلوغ خود به شدت از گرده گل تغذیه کرده و ممکن است گل‌ها را عقیم کنند. این آفات تنها یک نسل در سال دارند و تخم‌های خود را در مواد آلی مانند کودهای پوسیده شده ی‌گذارند. بنابراین یکی از روش‌های کنترل این آفات جلوگیری از تلنبار کردن کودهای دامی در باغات است. نایلون کشی و یا سمپاشی کودهای دامی دپو شده در باغ نیز یکی دیگر از راهکارهای مدیریت این آفت است. از آنجایی که بروز این آفت از زمان دیده شدن آنها در باغ تا نهایت خسارت آفت، حدود سه هفته زمان می برد، بنابراین بهتر است تا به محض مشاهده این آفات، سمپاشی با سایپرمترین یا دلتامترین صورت گیرد.

🔑مینوزها                 

این حشرات شب پره‌ها و یا مگس‌هایی هستند که در دوران لاروی خود می‌توانند از فضای بین کوتیکول برگ تغذیه کنند و در نتیجه نواحی مهم برای فتوسنتز گیاه را کاهش دهند. گونه‌های مختلفی از حشرات می‌توان در این دسته جای بگیرند اما مینوز لکه گرد سیب با نام علمی  Leucoptera malifoliella مهمترین آنها است. گرچه گونه‌های دیگری از مینوز نیز می‌توانند به درخت سیب حمله کنند.

این حشره به شکل شب پره‌های کوچکی دیده می‌شود که به رنگ خاکستری مایل به سفید هستند و در انتهای بال‌های خود طرح و نقش‌های قهوه‌ای و نارنجی رنگ دارند. این حشره پس از خارج شدن از تخم‌ها وارد بافت میان برگ می‌شود  از آن تغذیه می‌کند و در نتیجه لکه‌های دایره شکل متحدالمرکزی بر روی برگ‌های سیب ایجاد می‌شود. برای مبارزه با این حشرات بایستی از سموم سیستمیک مانند اسپیروتترامات، استامی پراید و یا سموم فسفره استفاده کرد.

🔑شپشک واوی سیب

این آفت خطرناک با نام علمی Lepidosaphes malicola یکی از عوامل محدود کننده کاشت سیب در بسیاری از مناطق به شمار می‌آید. گونه‌های مختلفی از شپشک می ‌توانند به سیب حمله کنند اما شپشک واوی سیب مهم‌ترین آنها است. این آفت در زیر اندامی به نام سپر شروع به تغذیه از شیره گیاهی می‌کند و به مرور آن را ضعیف‌تر می‌نماید. تمایل تغذیه این آفت از شاخه‌های جوان است اما می‌تواند حتی به میوه‌های بالغ نیز حمله ور شوند. در جمعیت‌های بالا این آفت می‌تواند درختان را خشک کند. بهترین روش مبارزه با این آفت سمپاشی زمستانه باغات با روغن‌های مخصوص و حشره کش اتیون است؛ در صورت بروز علائم در داخل فصل رویش نیز می‌توان از سمومی مانند کلرپیرفوس و یا مالاتیون استفاده کرد.

🔴 گونه دیگری از شپشک به نام شپشک نخودی سیب نیز وجود دارد که اندازه بزرگتری نسبت به شپشک‌های واوی شکل دارد. این آفت از اهمیت کمتری نسبت به شپشک واوی برخوردار بوده ولی نحوه مبارزه یکسانی با آن دارد.

🔑شته

انواع شته‌ها می‌توانند به گیاه سیب حمله کنند. نه تنها برگ‌ها، بلکه ریشه و ساقه‌های جوان نیز می‌توانند توسط گونه‌های مختلفی از شته‌ها مورد حمله قرار بگیرند. این آفات با وارد کردن اندام نیشی خود به بافت گیاهی از مواد مغذی داخل آن تغذیه می‌کنند و در نتیجه گیاه بخشی از تولیدات خود را تقدیم این آفات می‌نماید. فضولات شته‌ها یک مایع شیرین و چسبناک است که پس از تغذیه بر روی اندام درخت و یا خاک مجاور آن ریخته می‌شود. این مایع شیرین جلب کننده حشرات دیگری مانند موریانه‌ها و مورچه‌ها است و بنابراین ممکن است خسارات ثانوی ناشی از وجود شته بر روی درخت سیب ایجاد شود. جهت جلوگیری از این آفت می‌توان از سموم سیستمیک مانند ایمیداکلوپراید، استامی پراید و اسپیروتترامات استفاده کرد.

🔑سرشاخه خوار سیب

این آفت با نام علمی Osphranteria coerulescen  یکی از آفات مهم درختان میوه به خصوص سیب است. این حشره در واقع سوسکی با شاخک‌های بسیار بلند است که به سوسک  شاخک بلند رزاسه نیز معروف اند. این حشرات در دوران لاروی خود وارد سرشاخه‌های جوان و یا تنه درختان شده و از بافت داخل شاخه‌ها تغذیه می‌کنند. این تغذیه باعث قطع آوندها و تبادلات مواد بین نقاط مختلف گیاه می‌شود و در نتیجه درخت ضعیف شده و یا دچار بد شکلی می‌شود. این آفت علاقه زیادی به زمستان گذرانی در علف‌های هرز و اطراف درختان دارد بنابراین سمپاشی اطراف درختان و علف های هرز در کاهش جمعیت موثر است. هرس سرشاخه آلوده و همچنین استفاده از سموم نفوذی مانند مخلوط فن والریت و ایمیداکلوپراید کاهش جمعیت این آفت بسیار موثر است. 

🔑کرم خراط

گونه‌های مختلفی از شب پره‌ها می‌توانند به عنوان کرم خراط عمل کرده و تنه درختان سیب را مورد حمله قرار دهند. این آفات در سنین لاروی خود وارد تنه‌ها شده و در آن ایجاد دالان می‌کنند. چنانچه کرم‌ها وارد تنه درختان شوند باعث آسیب به سیستم آوندی شده و درخت را به شدت تضعیف و یا حتی خشک می‌کند. برای مبارزه با این آفات بایستی قبل از ورود حشره به تنه درخت؛ سمپاشی را آغاز نمود و یا با گذاشتن تله‌های فرمونی در باغ از تخم گذاری این حشرات جلوگیری کرد.

🔑کنه

انواع گونه‌های کنه می‌توانند به برگ‌های سیب حمله کرده و پس از تغذیه از آن و با تنیدن تار باعث ایجاد ظاهری خاک گرفته بر روی درختان سیب شوند. کنه‌ها با تغذیه از شیره سلولی بخشی از مواد مغذی گیاه را دریافت کرده و باعث ضعف آنها می‌شود. در آلودگی‌های شدید کنه‌ها می‌توانند باعث خشک شدن برگ‌ها و یا حتی سر شاخه‌های جوان شوند. کنه‌ها معمولاً در آب و هوای گرم و خشک بروز پیدا می‌کنند بنابراین لازم است تا قبل از شروع گرما اقدام به سمپاشی با انواع کنه کش مانند آبامکتین، پروپارژیت، بروموپروپیلات و یا اسپیرو دیکلوفن شود.

🔑جمع‌بندی

درخت سیب یک درخت محبوب اما بسیار آفت پذیر است. به خصوص در مناطقی که به صورت عمده کشت سیب درختی وجود دارد، کشاورزان بایستی با آفات محلی و همچنین گونه های جدید آشنایی جزئی داشته باشند. این آشنایی به کشاورزان و باغداران کمک می‌کند تا در اسرع وقت و با کمترین هزینه نسبت به مدیریت آفت اقدام کنند. سمپاشی‌های دوره‌ای می‌تواند یک راه حل مناسب برای پیشگیری از بروز این آفات در باغ باشند. اما می‌توان گفت که مدیریت آفات به همین سادگی نیست و نیاز به یک دیدگاه علمی و کارشناسانه دارد

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (از طریق این لینک فرم درخواست مشاوره) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴