علی روشن بخش

🔷🔷 مقدمه

آفات و بیماری های گیاهی یکی از عوامل محدود کننده در تولید محصولات باغی از نظر کمی و کیفی می باشد. بیماری های گیاهی در درختان میوه توسط عواملی شامل قارچ ها، ویروس ها، فیتوپلاسما و باکتریهای بیماری زا گیاهی رخ می دهد که از میان این عوامل باکتری های بیماری زا گیاهی در درختان می توانند خسارت شدیدی از نظر سلامت درختان و کاهش تولید میوه و کاهش بازار پسندی و در نهایت افت درآمد کشاورزان و باغداران را به همراه داشته باشد. گونه های مختلفی از باکتری های بیمایزا گیاهی در انواع درختان میوه شامل هسته داران، مرکبات و گردو موجب بیماری گیاهی باکتریایی می شوند که بسته به نوع باکتری و میزبان علائم های متنوعی روی بخش های مختلف گیاه ایجاد می کند. برای آشنایی با بیماریهای مهم باکتریایی در درختان میوه و نحوه کنترل بیماری های باکتریایی در درختان میوه تا انتهای این مقاله با ما باشید.

 🔻🔻🔻🔻🔻

هدف از نگارش این مقاله توصیف تخصصی انواع بیماری های باکتریایی در درختان میوه نمی باشد بلکه آشنایی مختصر با بیماری های مهم و شایع باکتریایی در درختان میوه و ارائه راه حل کاربردی برای پیشگیری و کنترل این بیماریها می باشد.

🔑بیماری شانکر باکتریایی در درختان میوه هسته دار

یکی از شایع ترین بیماریهای گیاهی در درختان میوه هسته دار که اغلب باغداران و افرادی که حتی چندین درخت هسته دار در حیاط خانه یا ویلا دارند و با آن روبرو شده اند بیماری شانکر باکتریایی هسته داران می باشد.  بارزترین علائم این بیماری بصورت زخم های عمیق روی تنه و خروج صمغ های قهوه ای رنگ در محل زخم می باشد. عامل این بیماری باکتری بنام Pseudomonas syringae می باشد و این باکتری بروی تمامی درختان هسته دار بخصوص گیلاس و زردآلو می تواند آسیب شدیدی وارد کند. ترشح صمغ از محل زخم های در طول تمامی فصل ها قابل مشاهده می باشد ولی در فصل پاییز و با شروع سرما ترشح صمغ در اثر بیماری شدت گرفته و با انتشار باکتری از این محل به جوانه ها موجب خشک شده جوانه و سرشاخه ها می گردد. با شروع فصل بهار با انتقال باکتری از طریق بارش باران و باد از محل شانکر و صمغ ها به جوانه ها و گل های تازه باز شده موجب سوختگی گل ها یا اصطلاحا بلاست شکوفه شده و کاهش تولید میوه در درختان  آلوده می گردد. این بیماری لکه ها به رنگ قهوه ای تا بنفش با هاله ای زرد رنگ روی برگ ها ایجاد می کند که بتدریج خشکیده و حالت غربالی نیز پیدا کرده و روی میوه نیز لکه ها قهوه ای با صمغ روشنی از آن ها خارج می شود. این باکتری در محل شانکر، صمغ های تولید شده و فلس جوانه ها زمستانگذرانی می کنند و با شروع فصل بهار می تواند توسط آب باران، باد و حشرات گرده افشان در بخش های مختلف درخت و سایر قسمت های باغ انتشار پیدا کند.

🔑شانکر باکتریایی مرکبات

یکی از بیماری های رایج در مرکبات، شانکر باکتریایی مرکبات می باشد. عامل این بیماری باکتری بنام Xanthomonas citri می باشد. علائم این بیماری در مرکبات مانند پرتغال بصورت لکه های  زرد تا قهوه ای با هاله ای سفید رنگ روی برگها، ساقه سبز و میوه ها قابل رویت می باشد که آلودگی به این باکتری به دلیل بلاست شکوفه موجب کاهش تولید میوه و کاهش کیفیت و بازار پسندی مرکبات می گردد. یکی دیگر از علائم بارز این بیماری بروز زخم شانکر با حاشیه های نکروز و لزج بروی تنه درختان می باشد که در صورت عدم کنترل می تواند موجب مرگ درخت گردد. بیماری شانکر مرکبات بروی مرکباتی فبیل گریپ فروت، پرتغال، لیمو ترش و شیرین می تواند خسارت سنگینی وارد کند این بیماری باکتریایی بوسیله باد، آب باران، حشرات و بزارالات آلوده می تواند انتشار پیدا کند.

🔑شانکر باکتریایی یا پوستی درخت گردو

یکی از بیماریهای مهم در گردو، شانکر باکتریایی یا پوستی درخت گردو می باشد عامل این بیماری باکتری بنام Brenneria nigrifluens می باشد که آلودگی به این بیماری در ابتدا بصورت لکه های نامتقارن و قهوه ای رنگ ظاهر می گردد که بافت چوب در این محل تخریب و قهوه ای رنگ می شود و با توسعه بیماری بصورت زخم ها و یا ترک خوردگی در بخش های مختلف پوست درخت نمایان می گردد که از این محل زخم ها شیره سیاه رنگی خارج می شود و بتدریج این زخم ها توسعه یافته و موجب ضعف عمومی درخت و خشک شده آن می گردد.

روش های کاربردی برای کنترل بیماری های باکتریایی در درختان میوه                     

بطور کلی به دلیل ماهیت بیماری های باکتریایی گیاهی پس آلودگی درختان میوه درمان قطعی آن ها سخت و تقریبا غیر ممکن می باشد و بهترین روش در کنترل این نوع بیماری ها پیشگیری از ایجاد آلودگی و درصورت آلودگی مدیریت اصولی بیماری های باکتریایی در باغات میوه می باشد. منظور از مدیریت اصولی این است که باید از روش های تلفیقی که در زیر  به آنها اشاره خواهد شد برای کنترل این بیماری در دوره های مختلف رشد و طول فصل استفاده نمود. بهترین روش های مدیریتی برای کنترل بیماری های گیاهی شامل موارد زیر می باشد:

کاشت نهال های سالم

یکی از مهمترین نکته در احداث باغ یا کاشت درخت استفاده از نهال سالم و عاری از بیمای می باشد و تهیه نهال گواهی شده (لیبل دار) از نهالستان های معتبر یکی از بهترین راهکار های برای پیشگیری از انواع آفات و بیماری های گیاهی می باشد.

احداث باغ در منطقه عاری از آلودگی

احداث باغ درختان هسته دار در منطقه ای که باغات دیگر آلودگی شدیدی به بیماری شانکر هسته دار دارند احتمال ایجاد آلودگی در باغ جدیدالاحداث را افزایش می دهد از اینرو توصیه می شود قبل از احداث باغ به این نکته توجه خاصی داشته باشید.

استفاده از باد شکن

با توجه به اینکه باد و باران یکی از عوامل مهم انتشار بیماری های باکتریای در باغات می باشد استفاده از باد شکن مانند کاشت درختان بلند (صنوبر، تبریزی، سنجد …) در مسیر ورود باد به باغ می تواند در کنترل انتشار بیماری موثر باشد.

حذف درختان آلوده

در صورتی که در باغ تعداد درخت آلوده در مقایسه به کل درختان باغ تعداد بسیار اندکی باشد توصیه می شود به محض مشاهده درخت آلوده بطور کلی درخت آلوده حذف و کل باغ ضدعفونی گردد.

هرس اصولی باغ

با توجه به اینکه افزایش رطوبت در باغ موجب افزایش شدت آلودگی به بیماری های باکتریایی می گردد هرس اصولی درختان میوه موجب افزایش جریان هوا در باغ و کاهش رطوبت و کاهش شدت آلودگی و انتشار بیماری در باغ می گردد. در ضمن در صورت مشاهده علائم بیماری مانند صمغ بروی شاخه ها و شاخه های خشک شده توصیه می گردد اقدام به هرس و حذف این شاخه های آلوده صورت گردد.

کنترل علف های هرز

وجود علف هرز در باغ موجب افزایش میزان رطوبت در محیط باغ می گردد که کنترل و حذف این علف های هرز در کنترل بیماری باکتریایی موثر می باشد.

استفاده از روش های مناسب آبیاری

بطور کلی با توجه به شرایط آبی در ایران استفاده از روش های نوین آبیاری به جای روش های سنتی مانند غرقاب امری ضروری می باشد. آبیاری به روش غرقاب کردن باغ به دلیل حجم بالای آب استفاده شده موجب افزایش رطوبت در باغ و افزایش شدت آلودگی به بیماری های باکتریایی و قارچی می گردد که استفاده روش های جدید مانند آبیاری قطره ای یا زیرسطحی در کنترل این بیماری ها موثر می باشد.

کنترل آفات

حشرات می تواند یکی از عوامل انتشار بیماری های باکتریایی در باغ باشد از اینرو توصیه می شود که کنترل آفات و عدم استفاده از زنیور عسل در باغات آلوده را در برنامه مدیریتی مد نظر داشته باشید

تغذیه مناسب درختان میوه

بطور کلی درختان و باغاتی که از نظر تغذیه و کودهی در شرایط نامناسب باشد حساسیت بیشتر نسبت به آلودگی به انواع آفات و بیماری ها دارند از اینرو تقویت درختان با استفاده از یک برنامه غذایی مناسب موجب افزایش مقاومت درختان در برابر بیماریهای باکتریایی می گردد

سمپاشی و ضد عفونی درختان

کاربردی ترین روش در کنترل بیماری های باکتریایی استفاده از سموم مسی و برخی از سموم نباتی موثر موجود در بازار می باشد.  استفاده از سموم مسی به منظور جلوگیری از افزایش شدت آلودگی و ضدعفونی باغ انجام می گیرد. در صورتی که علائم شانکر و صمغ بروی تنه و شاخه های اصلی مشاهده شد بایستی محل زخم و شیره ها با چاقو ضد عفونی شده با وایتکش تا مشاهده بافت سالم تراشیده شده و  سپس محل تراشیده شده با محلول برده پوشانده و مجددا روی آنرا با ترکیب بردو و رنگ محافظ تنه (به نسبت 1 به 5) پوشانده شود. بطور کلی برای سمپاشی و ضد عفونی باغ توصیه می شود بعد از خزان برگها در پاییز کل باغ و قبل از تورم جوانه ها اواخر اسفند ماه یا فروردین (بسته به شرایط آب و هوایی منطقه)  با سم بردو به نسبت 7 در هزار سمپاشی گردد. در طول فصل رویشی بعد از تشکیل میوه و چاقاله شدن آن با سم اکسی کلر مس به میزان دو در هزار و در هنگام گردویی شدن میوه تا رسیدن میوه با فسفیمکس سمپاشی گردد.

🔑جمع بندی

بیماری های باکتریایی مانند شانکر باکتریایی درختان هسته دار، مرکبات و گردو از جمله بیماری های رایج در باغات می باشد که برای کنترل این بیماری ها بایستی مجموعه از روش های کنترلی را در قالب یک برنامه مدیریتی در دوره های مختلف رشد انجام داد. استفاده از سموم مسی مانند بردو، اکسی کلر مس و سایر سموم مسی موجود رایج ترین روش در کنترل بیماریهای باکتریایی می باشد.

پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (فرم) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید.

🔷🔷 مقدمه

کودهای دامی و حیوانی بدون شک، محبوب ترین و پرمصرف ترین کود در دنیای کشاورزی محسوب می شوند. این کودها از دیرباز توسط کشاورزان استفاده می شده و همچنان در بسیاری از مناطق دنیا مورد مصرف قرار می گیرند. این دسته از کودهای آلی، علاوه بر نقش تغذیه ای، در اصلاح خاک نیز استفاده شده و میتوانند حاصلخیزی خاک را افزایش دهند. گرچه مشکلاتی نیز گاهی در خصوص استفاده از کودهای حیوانی گزارش شده است، اما می توان گفت چنانچه این کودها به شکلی اصولی مصرف شوند، خواص بیشتری از مضرات خود دارند.

کودهای دامی انواع مختلفی داشته که در این مقاله شما را با تمامی مواردی که لازم است بدانید آشنا خواهیم کرد. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

 🔻🔻🔻🔻🔻

🔑کود حیوانی چیست؟

به فضولات و پسماندهای حیوانات مختلف که پس از پوسیده شدن در کشاورزی مورد مصرف قرار می گیرند کود حیوانی یا دامی گفته می شود. این کودها حاوی مواد آلی، معدنی و زیستی بوده که سبب بهبود کیفیت خاک و تغذیه گیاه می شوند. همچنین در اثر استفاده از این نوع کودها، فعالیت میکروبی خاک نیز افزوده شده و خاک سبک تر می گردد.

🔑مزایای استفاده از کودهای دامی چیست؟

کودهای دامی حاوی مقادیر بسیار زیادی از مواد سلولزی و آلی هستند که میتوانند میزان ماده آلی خاک (کربن ارگانیک) را افزایش دهند. این کود ها به خاطر خاصیت سلولزی خود توانایی جذب آب را داشته و راندمان آبیاری را افزایش می دهند. کودهای دامی و حیوانی به شرط پوسیده بودن؛ می توانند خاک را سبک کرده و نسبت رس خاک که باعث سنگینی خاک و عدم تهویه آن است را کاهش دهند. کودهای دامی بسته به نوع آن حاوی عناصر ریز مغذی و درشت مغذی هستند که می توانند به بهبود عملکرد گیاه شامل رشد و میوه دهی کمک کنند. به دلیل وجود مواد آلی در کودهای دامی، این دسته از کودها به عنوان غذای میکروارگانیسم ها و کرم های خاکی عمل کرده و باعث افزایش فعالیت موجودات زنده در خاک و کیفیت بیشتر خاک می شوند.

🔑خطرات بالقوه کودهای دامی و حیوانی

از منظر کشاورزی مهمترین خطر ناشی از کودهای دامی، وجود تخم حشرات آفت، بذر علف های هرز و پاتوژن های گیاهی مانند قارچ ها در کود است. کودهای حیوانی چنانچه تازه بوده باشند و یا فرایند پوسیدن آنها به صورت کامل طی نشده باشد ممکن است حاوی این موارد باشند و باغ شما را آلوده کنند. همچنین آلودگی های میکروبی مانند بیماری های مشترک دام و انسان می تواند از طریق کودهای دامی تازه و نپوسیده به گیاهان منقل و موجب بیماری در انسان ها شود. کودهای تازه دامی همچنین مصرف کننده و کاهش دهنده نیتروژن خاک و عامل کمبود نیتروژن در گیاهان هستند.

البته خبر خوب این است که تمامی این موارد با پوسیدن کود دامی به صورت کامل برطرف شده و خواص مهم کود دامی نمایان می شود.

🔑انواع کودهای حیوانی

کود حیوانی ممکن است از جانداران مختلفی بدست بیاید که در ادامه با هر یک از آنها و خواص این کودها آشنا خواهید شد:🔻🔻🔻🔻🔻

کود گاوی

معروف ترین و پر مصرف ترین کود حیوانی، کود گاوی است. این کود بیشترین میزان تولید کود دامی را داشته و حاوی مواد آلی بالایی است. این کود حاوی 0.8 درصد نیتروژن، 0.5 درصد فسفر، 0.5 درصد پتاسیم و عناصر ریز مغذی مانند منگنز، گوگرد، منیزیم، کلسیم، روی و آهن به مقدار اندک است و می تواند شرایط فیزیکوشیمیایی خاک را به خوبی بهبود دهد.

کود گوسفندی

این کود میزان تولید کمتری نسبت به کود گاوی داشته و معمولا قیمت بالاتری دارد، خاصیت سبک سازی این کود نسبت به کود گاوی کمتر است اما مواد پتاسیمی بالاتری برای گیاه دارد. به نحوی که کود گوسفندی حاوی 0.7 درصد نیتروژن، کمتر از 0.2 درصد فسفر، حدود یک درصد پتاسیم و عناصر ریز مغذی مانند منگنز، گوگرد، منیزیم، کلسیم، روی و آهن را دارا است. کود گوسفندی به دلیل رژیم غذایی گوسفندها (تعلیف در صحرا) به نسبت کود گاوی (تعلیف صنعتی) ، بیشتر مستعد آلودگی به بذر علف هرز و تخم حشرات است.

کود مرغی و پرندگان

این کود دارای مواد آلی بالا و درصد مواد غذایی بیشتری نسبت به کود گاوی و گوسفندی است و خطرات آلودگی کمتری نسبت به آنها دارد. کود پرندگان حدود 30 تا 50 درصد ماده آلی، 0.9 درصد نیتروژن، 0.5 درصد فسفر. 1.7 پتاسیم را دارا است. عناصر ریز مغذی اندکی نیز در این کود وجود دارد اما میزان کلسیم بالایی در کود های پرندگان مشاهده می شود. کود مرغی چنانچه به صورت تازه مصرف شود سبب ایجاد ریشه سوزی در گیاهان جوان می شود که این موضوع به دلیل غلظت بالای ترکیبات آمونیاکی در کود این جانداران است.

کود ماهی

کود ماهی از جمله غنی ترین کودهای حیوانی به شمار می آید اما ممکن است نسبت به سایر کود ها قیمت بالاتری داشته باشد. این کود ماده آلی کمتری نسبت به سایر کود ها داشته و مواد معدنی موجود در آن بسیار بالا تر است به نحوی که کود ماهی، حاوی سه درصد نیتروژن، سه درصد فسفر، 0.1 درصد پتاسیم، حدود 7 درصد کلسیم و عناصر ریز مغذی مانند منگنز، گوگرد، منیزیم، کلسیم، روی و آهن می باشد. درصد بالای فسفر در این کود می تواند به ریشه زایی درختان کمک بسزایی کند. البته کود ماهی ممکن است حاوی عناصر سنگین مانند کادمیوم، جیوه و سرب نیز باشد که کیفیت خاک را در صورت استفاده مداوم به خطر می اندازد.

کود اسب

کود اسبی شباهت زیادی به کود گاوی دارد با این تفاوت که نسبت به کود گاوی اندکی سبک تر است. کود اسب حاوی 0.7 درصد نیتروژن، 0.3 درصد فسفر، 0.6 درصد پتاسیم و عناصر ریز مغذی مانند منگنز، گوگرد، منیزیم، کلسیم، روی و آهن است و از این جهت شباهت بالایی به کود گاو دارد.

کود شتر

کود شتر نیز از نظر ساختاری و ترکیبات مغذی تقربا شبیه به کود اسب می باشد.

کود خفاش

کود خفاش از جمله کودهای کمتر شناخته شده اما بسیار مغذی برای گیاهان است. این کود که البته دسترسی به آن دشوار بوده و قیمت بالایی نیز دارد حاوی 7 درصد نیتروژن، 3 درصد فسفر، 1 درصد پتاسیم و عناصر ریز مغذی مانند منگنز، گوگرد، منیزیم، کلسیم، روی و آهن است. همانطور که در مقایسه قابل مشاهده است، این کود عناصر غذایی بالاتری داشته و لذا میزان مصرف کمتری نیز دارد.

ورمی کمپوست

به فضولات ناشی از کرم های خاکی ورمی کمپوست گفته می شود که یکی از کودهای حیوانی بسیار با کیفیت است. فرم NPK کودهای ورمی کمپوست از 0-0-1 تا 3-5-5 متغییر است و این موضوع بستگی به نوع تولید ورمی کمپوست دارد. میزان جذب آب ورمی کمپوست بسیار بالا بوده و در نتیجه برای مناطق خشک عملکرد بهتری دارد.

تا اینجای مقاله با انواع کودهای حیوانی آشنا شده اید. نکته مهم در مورد این کودها آن است که کودهای حیوانی بر خلاف کودهای شیمیایی یا معدنی، آنالیز یا درصد مواد غذایی ثابت و مشخص ندارند و از آنجایی که این کودها از فضولات حیوانات ایجاد می شود، بنابراین تغذیه و آنچه که حیوان از آن میخورد بسیار با اهمیت است. در واقع رژیم غذایی حیوان تعیین کننده مواد غذایی موجد در کود است. بنابراین اعدادی که در این مقاله ذکر شده است به صورت عمومی و تقریبی است و ممکن است در موارد مختلف تغییراتی داشته باشد.

🔑کدام کود دامی برای درختان باغ مناسب تر است؟

در پاسخ می توان گفت تقریبا تفاوتی بین کودهای دامی وجود ندارد و فقط کودهای پرندگان، ماهی ها و خفاش از بقیه متفاوت است. در واقع عامل تعیین کننده برای انتخاب کود حیوانی دسترسی شما به کود است. پیشنهاد مرسین کشت برای استفاده روتین و هر ساله، کود گاوی است که می توان برای بهبود کیفیت آن از انواع کودهای کامل مخصوص چالکود و یا میکرو میکس معدنی استفاده نمود.

دقت کنید که استفاده از کود دامی بیشتر با جنبه اصلاح خاک و بهبود شرایط فیزیکی آن استفاده می شود. در زمانهای قدیم گزینه دیگری برای تغذیه باغات وجود نداشت و از همین رو بسیاری از باغداران تغذیه را با کودهای دامی انجام می دادند. اما امروز با توسعه علم کشاورزی گزینه های بسیار بهتری برای تغذیه باغات وجود دارد که از جمله می توان به انواع کودهای کامل، 7-4-7 گرانول، هیومیک گرانول و 5-5-5 گرانول اشاره کرد.

🔑نتیجه گیری

کودهای حیوانی منابع ارزان قیمت و خوبی برای اصلاح بافت خاک و تغذیه جزئی گیاهان هستند. این کودها حاوی مواد آلی و معدنی هستند که علاوه بر تضمین سلامت خاک سبب بهبود رشد گیاه هم می شوند. گرچه این کودها ممکن است مشکلاتی را نیز برای گیاهان به همراه داشته باشند که با استفاده از کودهای پوسیده می توان از آنها جلوگیری کرد.

پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (فرم) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید.

پیشنهاد می کنیم چنانچه پرسشی در این خصوص دارید از طریق این فرم با کارشناسان گیاهپزشک مرسین کشت در تماس باشید و به صورت اختصاصی مشورت بگیرید.