1403

🔷🔷 مقدمه

گیاهان برای داشتن رشد و نمو مطلوب و تولید محصول مناسب نیاز به مجموعه از عناصر غذایی دارند. عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به دو گروه عناصر پرمصرف (ماکرو) و عناصر کم مصرف (میکرو یا ریزمغذی) تقسیم می شود. عناصر پرمصرف گیاه شامل ازت، فسفر، پتاسیم، گوگرد و عناصر ریز مغذی شامل روی، بور، آهن، مس، منگنز، منیزیم، مولیبدن، کلسیم می باشد. با وجود اینکه عناصر ریزمغذی به مقدار کمی در طول دوره رشد گیاه نیاز می باشد ولی نقش کلیدی در فرآیند های مختلف گیاه دارند که کمبود آنها تاثیر قابل توجهی در کاهش رشد و کاهش کمیت و کیفیت محصول کشاورزی دارد. از اینرو استفاده از کود های حاوی عناصر ریز مغذی می تواند تاثیر عالی در افزایش راندمان تولید محصول و سود آوری برای کشاورزان زحمت کش داشته باشد. یکی از عناصر ریزمغذی مهم مورد نیاز گیاه عنصر روی می باشد که اغلب کشاورزان به دلیل قلیایی و آهکی بودن خاک اغلب مناطق ایران با اثرات کمبود ابن عنصر مواجه هستند. در این مقاله به نقش عنصر روی در گیاه، اثرات کمبود این عنصر، مزایایی استفاده از کود های روی و انواع کود های روی خواهیم پرداخت.

 🔻🔻🔻🔻🔻

🔑نقش عنصر روی در گیاه

عنصر روی یا زینک Zinc یکی از عناصر کم مصرف یا ریزمغذی ضروری برای رشد و نمو گیاه می باشد که این عنصر در فرایندهای فیزیولوژیکی مهم و متعددی گیاه نقش کلیدی دارد. عنصر روی یکی از پیش ماده های سنتز آمینواسیدها و پروتئین ها است که این پروتئین های در فرایند های مختلف به عنوان آنزیم نقش حیاتی دارند. عنصر روی در تولید هورمون اکسین، تولید کلروفیل، حفظ یکپارچگی ساختار غشای سلولی، جذب آب توسط گیاه، شکوفه دهی، تشکیل و باروری گل ها، تشکیل بذر و جوانه زنی آنها دخیل بوده و کمبود این عنصر بسته به نوع گیاه و مرحله رشد آن می تواند منجر به بروز علائم مختلف گردد. گیاهان مانند برنج، پیاز، لوبیا و ذرت و درختان مرکبات و سیب و آلو بیشترین حساسیت را به کمبود عنصر روی دارند.

🔑علائم کمبود عنصر روی در گیاهان

به دلیل غیر متحرک بودن عنصر روی علائم کمبود این عنصر بیشتر در برگ های جوان و قسمت سرشاخه درختان نمایان می شود که این علائم بسته به نوع گیاه و مرحله رشد گیاه می تواند متفاوت باشد و عبارتند از:

🔻 زردی یا کلروز: به دلیل کاهش سنتز کلروفیل در اثر کمبود روی، برگ ها به تدریج از سبز به سبز کم رنگ تا زردی کم رنگ تغییر رنگ می دهند.
🔻 تیره شدن برگ ها: در برنج در اثر کمبود روی برگ ها قهوه ای مایل به قرمز می شود.
🔻 نکروز برگ ها: در صورت کمبود شدید روی ممکن است برگ های کلروز در نهایت منجر به نکروز یا خشک شدن برگ ها گردد.
🔻 کاهش رشد گیاه: در اثر کاهش تولید هورمون اکسین به دلیل کمبود روی، طول ساقه و فاصله میانگره ها کاهش می یابد.
🔻 بد شکل شدن برگ ها: در اثر کمبود روی لبه برگها موج دار می شود.
🔻 کوچک شدن برگ ها: در اثر کمبود روی در درختان میوه برگ های سرشاخه کوچک و حالت جارویی می گیرد.
🔻 ریزش برگ ها و لخت شدن سرشاخه: کمبود روی درختان میوه بخصوص هسته داران موجب ریزش برگ ها و لخت شدن سرشاخه ها می شود.
🔻 شکننده شدن پوست تنه درختان
🔻 کاهش گلدهی و بارور شدن گل ها: کمبود روی در درختان میوه موجب کاهش گلدهی و بارور شدن گل ها و در نتیجه ریزش گل ها در اوایل فصل بهار می شود.

🔑عوامل موثر در کمبود روی در گیاه

🔻 آهکی و قلیایی بودن خاک یکی از دلایل اصلی کمبود روی در گیاه می باشد. با توجه به اینکه خاک اغلب مناطق ایران قلیایی یا درصد بالای آهک دارد این شرایط منجر به کمبود روی و بروز علائم آن در گیاهان می باشد.
🔻 کمبود ماده آلی در خاک می تواند منجر به کمبود روی در گیاه گردد.
🔻 استفاده بی رویه از کود فسفاته موجب برهم خوردن توازن جذب عناصر در گیاه و کمبود روی می شود.
🔻 دمای خاک: دمای پایین خاک منجر به کانی سازی و کمبود روی در گیاه می شود.
🔻 بافت خاک: خاک ها شنی همراه با کمبود ماده آلی اغلب با کمبود روی همراه می باشد.
🔻 بالا بودن بی کربنات آب منجر به کاهش جذب عنصر روی توسط گیاه می شود

🔑انواع کود های روی

در صورت مشاهده عالائم کمبود روی در گیاه بایستی در مراحل مختلف رشد گیاه از کود های حاوی روی بصورت محلولپاشی یا در آبیاری استفاده کرد. انواع مختلفی از کود های روی در بازار وجود دارد که از نظر داشتن درصد عنصر روی، نوع فرمولاسیون، قیمت و اثربخشی برای محصولات در انواع مختلف خاک به طور قابل توجهی متفاوت هستند. انواع کود های روی عبارتند از:

-کود های روی معدنی شامل سولفات روی، نیترات روی و کربنات روی می باشد. کود سولفات روی رایج ترین و پرمصرف ترین نوع کود حاوی روی در دنیا می باشد که به دو فروم مونوهیدراته و هپتا هیدراته می باشد. سولفات روی علاوه بر روی حاوی گوگرد نیز می باشد که تاثیر خوبی در کاهش اسیدیته خاک و افزایش جذب روی در خاک دارد. و از سوی دیگر به دلیل قیمت مناسب و حلالیت مناسب در آب بیشتر توصیه می شود. برند های داخلی و خارجی متعددی از سولفات روی در بازار موجود می باشد که سولفات روی پرینوا، سولفات روی پادنا، محصولاتی با کیفیت بالا برای تامین کمبود روی می باشد.

-کلات روی تک عنصره: این فرم کود حاوی تک عنصر روی کلاته شده با EDTA می باشد که حلالیت بالای در آب داشته و به سهولت از طریق ریشه و برگ ها جذب می شود که بیشتر برای کشت هیدروپونیک و محلول پاشی استفاده می گردد. کود کلاته روی پرینوا محصولی با کیفیت عالی و قیمت مناسب از این فرم کود روی می باشد.

-کود روی مایع: فرم دیگر از کود روی بصورت مایع می باشد که به دو فرم تک عنصره یا بصورت ترکیبی از چند عنصر دیگر تولید می گردد. کود روی تک عنصره مانند کود مایع روی نمسیس پرینوا و زینکوپاد پادنا محصول با کیفیت عالی مثالی از فرم کود مایع روی تک عنصره می باشد و کود فروت ست (حاوی روی، بور، ازت و آمینو اسید) و کود FMZ ( حاوی روی، آهن و منگنز) فرم دیگری از کود مایع روی چند عنصره می باشد. کود فروت ست ایکس گرین، کوت فروت ست پرینوا، کود فروت ست پادنا و کود FMZ پادنا محصول با کیفیت بالا از این نمونه از کود مایع روی می باشد.

مزایای استفاده از کود روی
استفاده از کود های حاوی روی تاثیر چشمگیری در فرآیند های مختلف گیاه خواهد داشت که بطور خلاصه شامل :
🔻 افزایش شکوفه دهی و افزایش باروری گل ها
🔻 افزایش جوانه زنی بذر ها
🔻 افزایش رشد طولی ساقه
🔻 افزایش تشکیل بذر
🔻 مقاومت گیاه به سرما
🔻 افزایش تولید هورمون اکسین و کلروفیل
🔻 افزایش جذب آب توسط گیاه

🔑بهترین زمان مصرف کود روی

کود روی را می توان در تمامی مراحل رشد گیاه استفاده کرد. بهترین زمان برای استفاده از کود های حاوی روی بسته به گیاه می تواند متفاوت باشد. بذر مال کردن بذر های غلات با کود سولفات روی موجب افزایش جوانه زنی و ایجاد گیاهچه های قوی می گردد. استفاده از کود فروت ست بصورت محلولپاشی در مرحله تورم جوانه ها تا قبل از باز شدن جوانه و مرحله بعد از برداشت میوه در درختان میوه موجب افزایش تشکیل جوانه ها و افزایش گلدهی و باروی گل ها و کاهش ریزش شکوفه و میوه ها تازه تشکیل شده می گردد. با توجه به خنک بودن خاک در اوایل فصل بهار استفاده از کود سولفات روی در خاک توصیه نمی شود ولی در سایر زمان ها می توانید در تمامی مراحل رشد گیاه بخصوص در اواخر تابستان و بعد از برداشت میوه در آبیاری استفاده کرد.

🔑نتیجه‌گیری

عنصر روی یکی از عناصر ریزمغذی مهم در گیاه می باشد که در فرآیند های مهم مانند سنتز پروتئین ها، اکسین، کلروفیل، تشکیل و باروری گل ها نقش کلیدی دارد و کمبود آن موجب کاهش شکوفه و تشکیل میوه و ریزش شکوفه ها می گردد. خاک های اغلب مناطق ایران به دلیل آهکی و قلیلیی بودن با کمبود روی مواجه می باشد که با مصرف کود های حاوی روی مانند کود سولفات روی، کلاته روی و فروت ست در مراحل مختلف رشد گیاه می توان کمبود این عنصر را در گیاه جبران کرد.

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (از طریق این لینک فرم درخواست مشاوره) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴

🔷🔷 مقدمه

منیزیم (Mg) یک عنصر شیمیایی و ماده مغذی ضروری برای گیاهان است که نقش گسترده ای در بسیاری از عملکردهای گیاهی دارد. منیزیم نقش کلیدی در فرآیند فتوسنتز داشته و کمبود آن برای رشد گیاه محدود کننده است. در این مقاله به شما توضیح می‌دهیم که چرا منیزیم برای گیاهان و محصولات کشاورزی بسیار مهم است و مهمترین کودهای حاوی منیزیم را نیز به عنوان منابع این عنصر به شما معرفی خواهیم کرد.

 🔻🔻🔻🔻🔻

🔑منیزیم چیست؟

عناصر غذایی خاک بسته به مقداری که گیاهان به آنها نیاز دارند در سه دسته اصلی قرار می گیرند: عناصر ماکرو یا پرمصرف، مزو یا میان مصرف و میکرو یا کم مصرف. در این بین عنصر منیزیم (Mg) به همراه کلسیم (Ca) و گوگرد (S) یک ماده مغذی مزو یا میان مصرف است. معنی این اصطلاح آن است که عنصر منیزیم به میزان متوسط در گیاه مصرف می‌شود و نبود آن ممکن است باعث مرگ گیاه نشود اما خسارات بسیار سنگینی به آن وارد می‌کند. منیزیم یک عنصر بسیار متحرک بوده که برای رشد و نمو گیاهان مهم است. در دسترس بودن آن در خاک به عوامل متعددی بستگی دارد که این عوامل شامل نوع خاک و عناصر آن، درجه هوازدگی خاک و عنصر، آب و هوای محلی و نحوه کشاورزی و شیوه های مدیریت آن است. عوامل انسانی در خصوص در دسترس بودن عناصر شامل نوع محصول کشت شده، میزان و تناوب کشت و شیوه های کوددهی است. بنابراین، مقدار منیزیم بسته به نوع خاک و سیستم کشاورزی می تواند بسیار متفاوت باشد. مقادیر کم منیزیم را می توان در خاک های مناطق استوایی و بافت شنی انتظار داشت، در حالی که خاک های نزدیک به باتلاق های منتهی به دریا، خاک های معدنی، خاک های شور و به طور کلی خاک هایی با محتوای رس بالا تمایل به داشتن مقادیر بیشتری منیزیم دارند. به طور تقریبی حدود یک درصد پوسته زمین را منیزیم تشکیل داده است.

🔑منیزیم در گیاهان چه کاربردی دارد؟

منیزیم یک عنصر ضروری در کل دوره رشد گیاه است. منیزیم چندین عملکرد مهم و حیاتی را در گیاه انجام می دهد. این عنصر در واقع هسته مرکزی کلروفیل است که نور خورشید را جذب کرده و فرایند فتوسنتز را انجام می‌دهد. منیزیم به عنوان یک حامل فسفر در گیاهان عمل می کند و برای متابولیسم فسفات که یکی از مسیرهای مهم زیستی گیاه است ضروری می‌باشد. علاوه بر این، گیاه برای تقسیم سلولی و تشکیل پروتئین، فعال سازی چندین سیستم آنزیمی نیز به منیزیم نیاز دارد. همچنین این عنصر جزء ضروری برای تنفس سلولی گیاه است. به طور خلاصه، بدون منیزیم، کلروفیل نمی تواند انرژی خورشید را برای فتوسنتز جذب کند و عملکردهای متابولیکی مهم مربوط به کربوهیدرات ها و تثبیت غشای سلولی نمی تواند توسط گیاه انجام شود. پس همانطور که مشاهده می‌شود در صورت کمبود و یا عدم وجود منیزیم شد و نمو گیاه به صورت کامل مختل می‌شود.

🔑علائم کمبود منیزیم در گیاهان چیست؟

کمبود منیزیم معمولا در خاک‌هایی اتفاق می‌افتد که به صورت دائمی زیر کشت هستند. همچنین خاک‌هایی که شنی و اسیدی نیز هستند گاهاً از کمبود عنصر منیزیم رنج می‌برند. بهترین راه برای تشخیص کمبود منیزیم در گیاه آزمایش خاک و یا بافت گیاهی است چرا که ممکن است علائم کمبود منیزیم بر روی گیاه به صورت ظاهری چندان قابل مشاهده نباشد. تشخیص کمبود منیزیم بر اساس علائم کار آسانی نیست و از آنجایی که ممکن است شبیه به علائم کمبود سایر عناصر مثل نیتروژن یا آهن باشد، نیاز به تخصص و تجربه دارد. به دلیل تحرک بالای منیزیم در داخل گیاه، علائم کمبود منیزیم ابتدا در برگهای پایینی و مسن تر، قبل از بروز بر روی برگ های جوان قابل مشاهده است. به طور کلی علائم شایع تر کمبود منیزیم عبارتند از:

🔻 رشد کند و زردی برگ ها به خصوص در حاشیه های بیرونی

🔻 کلروز و زردی بین رگبرگ ها

🔻 بروز لکه‌های زرد مایل به تیره در برگ‌های تازه رشد کرده

🔻 لکه های بنفش یا قرمز روی برگ ها البته باید در نظر داشت که مشاهده علائم، اغلب به میزان نوری که برگ ها یا گیاه در معرض آن قرار می گیرند نیز مرتبط است. گیاه یا برگ هایی که در معرض شدت نور زیادتر قرار دارند علائم بیشتری نسبت به سایرین نشان می دهند.

با اینکه منیزیم عنصری ضروری برای رشد و نمو گیاهان است اما در تولید محصولات زراعی و کشاورزی به آن کمتر اهمیت داده شده است. دلیل این موضوع آن است که علائم کمبود منیزیم در گیاه به سختی قابل تشخیص است و نسبت به سایر عناصر مانند آهن به تخصص بیشتری نیاز دارد و در نتیجه از دید کشاورزان به دور می‌ماند. از بین محصولات کشاورزی دو محصول ذرت و سیب زمینی علائم واضح‌تری از کمبود منیزیم را نشان می‌دهند. این علائم شامل زردی رگ‌ها و محدود شدن رشد بوته‌ها است. در مورد سایر محصولات کشاورزی کمبود منیزیم اغلب به طور مستقیم قابل مشاهده نیست اما بر رشد و نمو محصول تأثیر منفی می گذارد. فقط کمبود حاد، زمانی که برای رسیدگی به محصول دیر شده باشد، علائم قابل مشاهده ای مانند کلروز بین رگبرگی و کاهش رشد را روی گیاه نشان می دهد. 

🔑چرا آزمایش خاک و برگ برای اطلاع از میزان منیزیم مهم است؟

منیزیم بر خلاف کاتیون های دیگر مانند کلسیم، نیتروژن و پتاسیم؛ در خاک نسبتاً متحرک است. این موضوع می‌تواند میزان آبشویی عنصر منیزیم را به شدت افزایش دهد و از آنجایی که علائم کمبود منیزیم مانند سایر عناصر به صورت واضحی روی اندام‌های هوایی دیده نمی‌شود بنابراین بایستی از آنالیز خاک برای تصمیم‌گیری در مورد میزان منیزیم موجود در خاک استفاده کرد. همچنین منیزیم به خصوص در فصول پاییز و زمستان و با باران‌های شدید از خاک شسته شده و به اعماق زمین می‌روند و همین موضوع می‌تواند کمبود منیزیم را تشدید کند. به طور کلی هرچه خاک رسی‌تر و با مواد آالی بیشتر باشد و همچنین غلظت کلسیم در آن بالاتر باشد، کمتر تحت تاثیر آبشویی قرار می‌گیرد. اما در خاک‌های شنی و با مواد آلی کمتر و همچنین غلظت کلسیم کمتر، میزان آبشویی و از دست رفتن منیزیم بیشتر است.

🔑منابع و کودهای تامین کننده عنصر منیزیم کدام هستند؟

منابع مختلفی برای تامین عنصر منیزیم در خاک وجود دارد مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن استفاده از سنگ‌های دولومیتی به صورت پیش کشت برای اصلاح خاک است. کودهای حاوی منیزیم به سه شکل نیتراته، سولفات و کلاته در بازار وجود دارد. سولفات منیزیم یک ترکیب ارزان قیمت و مناسب برای افزایش میزان منیزیم در خاک است. این کود حاوی ۱۶ درصد منیزیم و ۳۲ درصد سولفات است که برای استفاده از این کود می‌توانید از سولفات منیزیم شرکت پادنا و یا پرینوا استفاده کنید. نیترات منیزیم پرینوا نیز ترکیب دیگری است که حاوی ۱۶ درصد منیزیم و ۱۱ درصد نیتروژن است. کلات منیزیم پرینوا نیز یک کود بسیار با کیفیت با جذب برگی بسیار بالا است که می‌توان هم به صورت محلول پاشی و هم به صورت آبیاری از آن استفاده کرد. این کود حاوی ۶ درصد منیزیم کلاته شده با عامل کلاته کننده EDTA است که البته اثرات بسیار بهتری نسبت به فرم‌های سولفاته و نیتراته دارد. انواع کودهای حاوی منیزیم به فرم مایع نیز در بازار موجود است که از این بین می‌توانید از منیزیم مایع پرینوا، میکرو مایع پادنا و میکروکمپلکس مایع پرینوا استفاده کنید. برخی فرمول‌های ترکیبی نیز در بازار موجود است که علاوه بر عنصر منیزیم حاوی سایر عناصر میکرو نیز هستند که از این بین می‌توانیم به کود میکرو جادوگر گرین‌هاس، اکوکوئل فیوچرکو، میکروکمپلکس پودری پرینوا، میکرو سولفات پادنا و میکروسولفات پرینوا اشاره کنیم.

🔑نتیجه‌گیری

هسته مرکزی فتوسنتز یک گیاه عنصر منیزیم است. همچنین این عنصر نقش اساسی در فعالیت‌های آنزیمی گیاه دارد. تشخیص علائم کمبود منیزیم در بسیاری از گیاهان سخت و بسیار شبیه به عناصر دیگر است و تنها از طریق آزمایش خاک و برگ می‌توان به میزان منیزیم در گیاه پی برد. به طور کلی استفاده از کودهای حاوی منیزیم کمک می‌کند تا گیاه رشد بهتری داشته و نیازی به آزمایش‌های دوره‌ای خاک نباشد.

🔴🔴 پیشنهاد میکنیم تا چنانچه نیاز به مشاوره بیشتری در این خصوص دارید به این صفحه (از طریق این لینک فرم درخواست مشاوره) را تکمیل کنید و وقت مشاوره با گیاهپزشک را رزرو فرمائید. به شما اطمینان می دهیم که با مشاوره از متخصصین ما به بهترین نتیجه ممکن خواهید رسید 🔴🔴